Bloomberg: Η κρίση στη Μέση Ανατολή «φρενάρει» τα σχέδια για τη μεγαλύτερη εμπορική διασύνδεση στον κόσμο
Η πολεμική σύρραξη ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς και οι επιθέσεις των Χούτι στα πλοία που διαπερνούν την Ερυθρά Θάλασσα, έχουν επιφέρει νέο πλήγμα στο παγκόσμιο εμπόριο.
Οι επιθέσεις των Χούθι διαταράσσουν τη ναυσιπλοΐα, η αναταραχή εξαπλώνεται σε ολόκληρη την περιοχή και οι εμπορικές διαδρομές μεγαλώνουν και κυρίως συγχρόνως ακριβαίνουν.
Όπως αναφέρει το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg σε δημοσίευμά του, το πλήγμα στο παγκόσμιο εμπόριο είναι μεγαλύτερο πέραν των πρόσκαιρων αναταραχών. Κι αυτό διότι καθυστερεί την ανάπτυξη ενός μεγαλεπήβολου σχεδίου που ήθελε να ενώσει εμπορικά την Ασία με την Ευρώπη μέσω της Μέσης Ανατολής. Μία πρωτοβουλία γνωστή ως Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), που διαφημίστηκε πέρυσι από τις ΗΠΑ και βασικούς συμμάχους και προβλέπει την κατασκευή νέων σιδηροδρομικών συνδέσεων μέσω της αραβικής χερσονήσου. Ωστόσο, επί του παρόντος τα όποια σχέδια για τον οικονομικό αυτό διάδρομο έχουν παγώσει.
Η εξέλιξη αυτή συνιστά ένα ισχυρό πλήγμα στη στρατηγική των ΗΠΑ, επειδή το σχέδιο εξυπηρετούσε πολλαπλούς σκοπούς -να αντιμετωπίσει το πρόγραμμα υποδομών Belt and Road της Κίνας, να αποκομίσει επιρροή στον λεγόμενο «Παγκόσμιο Νότο» και να επιταχύνει την προσδοκώμενη συμφιλίωση του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας.
«Πρόκειται για ένα σχέδιο που έθεσε το Ιράν, την Κίνα, τη Ρωσία, ακόμη και την Τουρκία σε εγρήγορση», αναφέρει η Ρομάνα Βλαχούτιν, πρώην ειδική απεσταλμένη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνδεσιμότητα, η οποία είνοαι τώρα διακεκριμένη συνεργάτης στο German Marshall Fund. «Ίσως αυτό να είναι η καλύτερη απόδειξη της στρατηγικής του σημασίας».
Σε ερώτηση σχετικά με το χρονοδιάγραμμα του έργου, πρόσωπο που γνωρίζει τα σχέδια δήλωσε ότι ξέσπασμα της γεωπολιτικής έντασης στη Μέση Ανατολή έχει αποσπάσει την προσοχή από τις συζητήσεις για τον IMEC.
Αλλαγή στους κανόνες του παιχνιδιού
Στον αγώνα με την Κίνα για παγκόσμια επιρροή, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη προσπαθούν να αποκομίσουν περισσότερη υποστήριξη στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Πολλές αναδυόμενες χώρες παρέμειναν ουδέτερες στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και υποστήριξαν τον άμεσο τερματισμό του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα -αρνούμενες να ακολουθήσουν την αμερικανική γραμμή και στις δύο περιπτώσεις.
Για να ενισχύσουν την επιρροή τους, οι χώρες της G7 επιδίδονται σε αυτό που ορισμένοι έχουν ονομάσει μάχη των προσφορών, προβάλλοντας την προοπτική κατασκευής έργων υποδομής αντί να επικαλούνται κοινές αξίες.
Ο IMEC είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα. Επικυρώθηκε στη σύνοδο κορυφής της G20 τον περασμένο Σεπτέμβριο, σε μια τριπλή χειραψία μεταξύ μιας αλλόκοτης τριανδρίας: του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι και του Σαουδάραβα πρίγκιπα-διαδόχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.
Η ανακοίνωση αιφνιδίασε πάρα πολλούς. Το κεντρικό της σημείο είναι μια νέα σιδηροδρομική διαδρομή που θα συνδέεται με τα υπάρχοντα δίκτυα θαλάσσιων μεταφορών και μεταφοράς φορτηγών. Ο Μπάιντεν την αποκάλεσε «περιφερειακή επένδυση που αλλάζει τα δεδομένα».
Οι αναλυτές εξέλαβαν το έργο ως ένα βήμα προς την πολυπόθητη επιθυμία της αμερικανικής κυβέρνησης: μια συμφωνία ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία.
Την περασμένη εβδομάδα στο Νταβός, ο Αμερικανός σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν δήλωσε ότι η προσέγγιση των ΗΠΑ είναι «να εργαστούν προς την κατεύθυνση μιας συμφωνίας-πακέτου που θα περιλαμβάνει την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και των βασικών αραβικών κρατών, καθώς και έναν πολιτικό ορίζοντα για τους Παλαιστίνιους. Αυτός ήταν ο στόχος μας πριν από τις 7 Οκτωβρίου», όπως είχε δηλώσει.
Η επίθεση της Χαμάς εκείνη την ημέρα πυροδότησε τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα -ο οποίος απειλεί να επεκταθεί σε πολλαπλά μέτωπα, προσελκύοντας συμμάχους της Χαμάς που υποστηρίζονται από το Ιράν, όπως οι Χούτι και η Χεζμπολάχ, καθώς και τις ΗΠΑ.
Ελπίδες στα χαρτιά
Όλο αυτό το χάος σταμάτησε απότομα τα όποια σχέδια για τον IMEC. Η διαδρομή των 3.000 μιλίων διέρχεται από χώρες που βρίσκονται πλέον σε κατάσταση συναγερμού υπό την απειλή να εμπλακούν στον πόλεμο. Η οργή της αραβικής κοινής γνώμης για τον αριθμό των νεκρών αμάχων στη Γάζα, σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις που συμμετέχουν στον IMEC, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πρέπει να είναι προσεκτικές. Η Σαουδική Αραβία αποκλείει οποιαδήποτε συμφωνία με το Ισραήλ, εκτός αν υπάρχει σαφής πορεία για ένα παλαιστινιακό κράτος.
Φυσικά, ο IMEC -ένα σχέδιο που ταιριάζει απόλυτα στην αμερικανική γεωπολιτική ρητορική, αλλά με λίγες πληροφορίες για το πώς θα δομηθεί- θα μπορούσε να είχε ναυαγήσει ακόμη και χωρίς τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
«Ενώ ο IMEC σίγουρα φαίνεται πολλά υποσχόμενος στα χαρτιά, η πολύπλοκη περιφερειακή δυναμική θα περικλείει πάντα με προκλήσεις την εφαρμογή του», όπως τονίζει ο Κρεγκ Σίγκλετον, ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών, μια δεξαμενή σκέψης στην Ουάσιγκτον.
Ανάμεσα στους υπογράφοντες τη συμφωνία τον περασμένο Σεπτέμβριο, υπάρχει σαφής πρόθεση για την επανεκκίνηση της συμφωνίας εάν οι περιφερειακές εντάσεις ατονήσουν.
Η «λογική της στρατηγικής παραμένει ακλόνητη, ακόμη πιο ισχυρή», δηλώνει ο Μοχάμεντ Σολιμάν, διευθυντής του προγράμματος στρατηγικών τεχνολογιών και ασφάλειας στον κυβερνοχώρο στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής στην Ουάσινγκτον. «Οι συμμετέχουσες χώρες παραμένουν πιστά προσηλωμένες σε αυτό το όραμα».
Ο Μπάιντεν έχει αναφερθεί στο «ιστορικό» έργο σε αρκετές περιπτώσεις μετά τη σύνοδο κορυφής της G-20 - μεταξύ άλλων, αναφέροντάς το ως έναν τρόπο αντιμετώπισης της πρωτοβουλίας Belt and Road της Κίνας. «Θα την ανταγωνιστούμε (την πρωτοβουλία)», είχε προειδοποιήσει σε συνέντευξη Τύπου στον Λευκό Οίκο τον προηγούμενο Οκτώβριο. «Το κάνουμε με διαφορετικό τρόπο».
Μια μεγάλη ευκαιρία
Ο Μπάιντεν προετοιμάζεται για τις εκλογές τον προσεχή Νοέμβριο, οι οποίες πιθανότατα θα είναι μια εκ νέου αναμέτρηση με τον Ντόναλντ Τραμπ. Με αμφότερα τα κόμματα στις ΗΠΑ να έχουν δεσμευτεί για μια σκληρή στάση απέναντι στην Κίνα, η κυβέρνηση Μπάιντεν επιδιώκει να διαφοροποιήσει την εξωτερική της πολιτική -μεταξύ άλλων, τονίζοντας την ετοιμότητά της να συνεργαστεί με συμμάχους σε πολυμερή έργα.
Οι αρχιτέκτονες του σχεδίου IMEC αναγνωρίζουν ότι είναι επείγουσα η ανάγκη για τέτοιου είδους προσπάθειες αυτή τη στιγμή, εν μέσω ραγδαίων αλλαγών στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ερωτηθείς σχετικά με αυτές τις αλλαγές στο Νταβός, ο Σάλιβαν ανέφερε τη σημασία του «να δοθεί μεγαλύτερη φωνή στις χώρες που δεν είχαν αυτή τη φωνή μετά το 1945, αλλά την αξίζουν σήμερα».
Η Βλαχούτιν, πρώην υπεύθυνη χάραξης πολιτικής της Ε.Ε., τονίζει ότι με τα κεφάλαια της Δύσης να αναζητούν πλέον εναλλακτικές λύσεις για επενδύσεις αντί της Κίνας, «οι χώρες του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου και ιδίως η Ινδία, έχουν μια τεράστια ευκαιρία».
Παρόλα αυτά, από ορισμένες απόψεις, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους προσπαθούν να φθάσουν την την Κίνα, η οποία εγκαινίασε την πρωτοβουλία Belt and Road πριν από περισσότερο από μια δεκαετία.
«Η Ουάσινγκτον προσπαθεί σοβαρά να αντιμετωπίσει το μεγάλο οικονομικό όραμα της Κίνας. Η κατάρρευση του IMEC συνιστά μια έντονη υπενθύμιση ότι τα μεγάλα στρατηγικά σχέδια συχνά σκοντάφτουν μπροστά στη σκληρή γεωπολιτική πραγματικότητα», αναφέρει ο Σίνγκλετον.