Η ζήλια στην εργασία και πώς να την αντιμετωπίσετε
Πόσες μορφές έχει η ζήλια στον χώρο εργασίας; Πόσο αποσυνδεδεμένοι θα πρέπει να είμαστε ψυχικά από τα εργασιακά μας πάθη; Είναι η ζήλια ένα αναπόδραστο συναίσθημα για τον εργαζόμενο άνθρωπο;
Το ζήτημα θίγεται κατ’ επανάληψη σε επιστημονικά και μη έντυπα και αποτελεί τη νέα -όχι τόσο ορατή-μάστιγα των σύγχρονων εργαζομένων. Στην στήλη “Dear Therapist” του ιστότοπου Atlantic , η επιστολή ενός αναγνώστη που μιλά για τη ζήλια που νιώθει απέναντι στους συναδέλφους τους φωτίζει μια εργασιακή πραγματικότητα, την οποία πολλοί βιώνουν αλλά λίγοι τολμούν να εκφράσουν ανοικτά. Αντίστοιχες επιστολές φιλοξενούνται σε περιοδικά και ιστοσελίδες.
«Αγαπητέ Ψυχοθεραπευτή, πριν από λίγους μήνες έχασα μια σημαντική προαγωγή, μια ευκαιρία ζωής, έναν στόχο που είχα θέσει από καιρό. Οι συνάδελφοι μου έλαβαν αυτή την προαγωγή και εγώ δεν μπορώ να χαρώ για αυτούς. Δεν ξέρω πώς να διαχειριστώ τη ζήλια μου στον εργασιακό χώρο». Αυτή είναι μια ενδεικτική εξομολόγηση ενός φαινομένου που λαμβάνει χώρα σε μικρές και μεγάλες εταιρείες και που ενδεχομένως εντείνεται σε περιόδους κρίσης.
Στο γράμμα περιγράφεται η κλιμάκωση των συναισθημάτων που εργαζομένου που δεν προήχθη στο πόστο που επιθυμούσε. Εξηγεί πως βίωσε μια περίοδο κατάθλιψης και, παρόλο που την ξεπέρασε σε μεγάλο βαθμό με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας, δεν μπορεί να νιώσει χαρά για τους άλλους. Το κυρίαρχο αίσθημα συνεχίζει να είναι η ζήλια, η οποία λειτουργεί αυτοκαταστροφικά σε σημείο που πλέον δεν του αρέσει ο εαυτός του. Αδυνατεί να θέσει νέους στόχους και να γιορτάσει την όποια μικρή του επιτυχία. Παλεύει να συμπεριφέρεται με πολιτισμό στους συναδέλφους του αλλά αποφεύγει την επαφή μαζί τους. Νιώθει ντροπή για την ένταση και τη διάρκεια των ταπεινών αυτών αισθημάτων και δεν τολμά να τα αποκαλύψει πλέον ούτε στον θεραπευτή του.
Όσο για την απάντηση των ειδημόνων της ψυχικής υγείας; Είναι πλήρως καθησυχαστική καθώς διαβεβαιώνουν πως η ζήλια είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. «Ακόμα και οι άνθρωποι που εσείς ζηλεύετε, ζηλεύουν με τη σειρά τους. Κανένας δεν μπορεί να εξαιρεθεί. Όλοι προσβάλλονται από τη ζήλια. Αλλά δεν μιλούν για αυτή. Είναι εύκολο να ομολογήσουμε το θυμό μας ή την λύπη μας. Δεν ομολογούμε όμως τη ζήλια μας για να μην θεωρηθούμε εγωιστές και μικροπρεπείς. Και νιώθουμε ενοχή για το συναίσθημα μας» γράφει ο ψυχοθεραπευτής τoυ Atlantic.
Οι ψυχολόγοι, ψυχίατροι και ψυχαναλυτές απενοχοποιούν εν γένει τη ζήλια – εφόσον δεν λαμβάνει παθολογικές διαστάσεις και δεν γίνεται επικίνδυνη τόσο για τον πομπό όσο και για τον αποδέκτη- υπογραμμίζοντας πως το σημαντικό είναι να δούμε τη σημασία που της αποδίδουμε και το πού μας οδηγεί αυτή η ανακάλυψη για εμάς τους ίδιους. Πώς αντιλαμβανόμαστε άραγε τον εαυτό μας; Τι ρόλο έχει διαδραματίσει η οικογένεια; Πού έχει τις ρίζες της η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας; Κατά πόσο ενεργοποιούμε αυτοεκπληρούμενες προφητείες και προκαλούμε οι ίδιοι μια αποτυχία ή απόρριψη;
Κάθε φορά που ένας φίλος έχει μια επιτυχία- έγραφε ο Γκορ Βιντάλ- κάτι μέσα μου πεθαίνει. Στην ψυχανάλυση η ζήλια αποτελεί θεμελιώδες φαινόμενο ζωής. Σχετίζεται με την γένεση της κοινωνικότητας. Έχει τις ρίζες τους βαθιά μέσα στο ασυνείδητο, εκεί που το άτομο δημιουργεί τις πρωταρχικές του ταυτίσεις και συγκροτεί την υποκειμενικότητα του.
Δεν έχουμε παρά να κάνουμε μια κατάδυση στα έγκατα του ασυνειδήτου μας, να συμφιλιωθούμε με τις σκέψεις μας, να συναναστραφούμε με τα «αντικείμενα του φθόνου», να τα απομυθοποιήσουμε. Τότε η ζήλια θα υποχωρήσει και δεν θα έχουμε παρά να πενθήσουμε αυτό που χάσαμε, χωρίς να πενθούμε πια το μέλλον μας. Τότε θα μπορούμε να κάνουμε νέα σχέδια με τη γνώση πως δεν είμαστε οι μόνοι που ζηλεύουμε. «Εκεί έξω υπάρχει κάποιος άλλος που ζηλεύει εμάς», όπως λένε οι ειδικοί.