Σαρωτικές μεταρυθμίσεις για την ενίσχυση της παραγωγικότητας

Σαρρωτικές μεταρρυθμίσεις, με δέκα μεγάλες παρεμβάσεις, προβλέπει το «Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2019», με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας. Το πρόγραμμα προβλέπει μεταρρυθμίσεις για την βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την ενίσχυση και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, τον μετασχηματισμό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, την ενίσχυση των υποδομών και της εκπαίδευσης, την διασφάλιση των συνθηκών ανταγωνισμού, την ενίσχυση των χρηματοδοτήσεων καθώς και τον μετασχηματισμό της εγχώριας μεταποίησης.

Ωστόσο αίσθηση προκαλεί το «ψαλίδισμα» των ρυθμών ανάπτυξης και η σημαντική διεύρυνση του πρωτογενούς πλεονάσματος που προβλέπει το «Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2019». Σύμφωνα με αυτό η κυβέρνηση αναθεωρεί την εκτίμηση για την ανάπτυξη της οικονομίας το 2019 σε 2,3% έναντι 2,5% προηγούμενης εκτίμησης ενώ προβλέπει ενίσχυση του πλεονάσματος για την εφετινή χρονιά στο 4,7%.

Το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2019 είναι το πρώτο που υποβάλλεται μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής τον Αύγουστο του 2018. Τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων δημιουργούνται με βασικό άξονα αναφοράς τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις (CSRs). Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια δεν έχει λάβει τέτοιες συστάσεις ως αποτέλεσμα της εξαίρεσής της από τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου λόγω μνημονίων.

Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων η βελτίωση της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας ανάγεται σε κεντρική προτεραιότητα στη νέα περίοδο που ξεδιπλώνεται μετά από την ολοκλήρωση των προγραμμάτων προσαρμογής με στόχο την αντιμετώπιση δομικών αδυναμιών του εγχώριου παραγωγικού συστήματος. Οι αδυναμίες αυτές αποτυπώνονται στην υστέρηση της ελληνικής οικονομίας στο πεδίο της παραγωγικότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ωριαία παραγωγικότητας της εργασίας ήταν χαμηλότερη το 2017 έναντι του μ.ο. της Ε.Ε κατά περίπου 35% (Ελλάδα = 64,1 Ε.Ε. 28 = 100, 2017).

Συνολικά, η αύξηση της παραγωγικότητας, τονίζεται, είναι καθοριστική για την ενίσχυση της δυνητικής ανάπτυξης και αποτελεσματικότητας της ελληνικής οικονομίας, καθώς, και για την υποστήριξη όλων των αναγκαίων μετασχηματισμών και αναδιαρθρώσεων με στόχο τη μετάβαση των επιχειρήσεων σε βιώσιμες, υψηλότερης προστιθέμενης αξίας και με διεθνή προσανατολισμό δραστηριότητες.

Τα 10 πεδία παρέμβασης για την ενίσχυση της παραγωγικότητας

1. Τη βελτίωση επιχειρηματικού περιβάλλοντος

Η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η ευκολία στο «επιχειρείν» αποτελούν προνομιακό πεδίο παρέμβασης με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων. Υλοποιούνται σήμερα οι ακόλουθες ενδεικτικές δράσεις:

• Ψηφιοποίηση διαδικασιών σύστασης επιχείρησης (Ηλεκτρονική Υπηρεσία Μιας Στάσης).

• Εκσυγχρονισμός του ΓΕΜΗ.

• Απλοποίηση αδειοδότησης οικονομικών δραστηριοτήτων.

• Αναμόρφωση του εταιρικού δικαίου.

• Υποστήριξη εξαγωγέων στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις εξαγωγές και άρση διοικητικών διαδικασιών και εμποδίων σχετικών με τις εξαγωγές.

• Συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα για τη βελτίωση των επιδόσεων στο Doing Business.

• Ολοκληρωμένος χωρικός σχεδιασμός και Ολοκλήρωση Κτηματολογίου.

• Επιτάχυνση απονομής δικαιοσύνης.

• Κίνητρα για την εγκατάσταση σε Επιχειρηματικά Πάρκα.

• Προώθηση ηλεκτρονικού εμπορίου.

2. Την ενίσχυση των επενδύσεων σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, καινοτομία, κ.λπ.

Η χρηματοδότηση επενδύσεων για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό, την καινοτομία και την εν γένει αναβάθμιση των παραγωγικών διαδικασιών των επιχειρήσεων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την αύξηση της παραγωγικότητας. Ξεχωρίζουν οι ακόλουθες δράσεις για τη βελτίωση του συστήματος καινοτομίας της χώρας με έμφαση στην ανάπτυξη επιχειρηματικών καινοτομιών:

• Το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, έχει θέσει σε εφαρμογή 35 προγράμματα – χρηματοδοτικά εργαλεία, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αναπτυξιακών αναγκών. Οι δράσεις αυτές αθροίζουν ένα ποσό γύρω στα 7,5 με 8 δισ. ευρώ δημόσιων πόρων, οι οποίοι τίθενται στην υπηρεσία της οικονομίας και των επιχειρήσεων. Υπολογίζεται ότι με τους πόρους αυτούς θα υποστηριχθούν επενδύσεις της τάξης των 22 δισ. ευρώ σε ορίζοντα τριετίας.

• Καινοτομικός προσανατολισμός του νέου Αναπτυξιακού Νόμου 22.

• Ίδρυση νέων θεσμών για την προώθηση της καινοτομίας o EquiFund o ΕΛΙΔΕΚ.

• Εμβληματικές πρωτοβουλίες σε καινοτόμους κλάδους.

• 685 project συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και ερευνητικών ιδρυμάτων.

• Φορολογικά κίνητρα για τις ιδιωτικές επενδύσεις σε Ε&Α 3. Την προσέλκυση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων.

Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις, μέσω της μεταφοράς τεχνολογίας, καινοτομίας και γνώσης, συνιστούν παράγοντες ενίσχυσης της παραγωγικότητας. Η Κυβέρνηση υλοποιεί τις ακόλουθες ενδεικτικές δράσεις για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων υψηλής ποιότητας που δύνανται να συμβάλλουν στον παραπάνω στόχο:

• Νέο πλαίσιο για τις Στρατηγικές Επενδύσεις με στόχο την προσέλκυση και υποστήριξη επενδύσεων υψηλής ποιότητας και αναβάθμιση του Enterprise Greece.

• Θεσμοθέτηση Πάρκου Μεγάλης Μεμονωμένης Επιχειρηματικής Μονάδας.

• Ενισχυμένη συνεργασία με Διεθνείς Επενδυτικούς Οργανισμούς (ΕΙΒ, EBRD).

• Προώθηση ολοκληρωμένης πολιτικής για ΣΔΙΤ.

• Σταδιακή μείωση της φορολογίας.

• Υλοποίηση τομεακών στρατηγικών στις υποδομές, την εφοδιαστική αλυσίδα και την ενέργειας ευνοϊκών ως προς την προσέλκυση επενδύσεων.

• Διπλωματικές και πολιτικές πρωτοβουλίες για τη σταθεροποίηση της ΝΑ Ευρώπης και την Βαλκανική συνανάπτυξη που διευκολύνουν την διαβαλκανική επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα.

4. Τον μετασχηματισμό των Μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ).

Οι ΜμΕ στην Ελλάδα απασχολούν 6 στους 10 εργαζόμενους σε σύγκριση με 3 στους 10 κατά μ.ο. στην Ε.Ε. Ταυτόχρονα, η απόκλιση των επιδόσεων των πολύ μικρών επιχειρήσεων σε σχέση με τις μεγάλες, σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητα έχει διευρυνθεί στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες. Η προώθηση πολιτικών και δράσεων για τον μετασχηματισμό των ΜμΕ και την αύξηση της παραγωγικότητας τους, αποτελεί συνεπώς κεντρική στρατηγική πρόκληση. Το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης προωθεί τις ακόλουθες δράσεις και πολιτικές:

• Συγκρότηση Δομής Υποστήριξης ΜμΕ.

• Στήριξη επιχειρήσεων σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές.

• Ενίσχυση Επιμελητηρίων ως φορείς υποστήριξης της επιχειρηματικότητας.

• Βελτίωση της πρόσβασης των ΜμΕ σε Δημόσιες Συμβάσεις.

• Scaling up: Υποστήριξη Συνεργασιών και Δικτυώσεων (καθεστώς Αναπτυξιακού Νόμου, ΕΣΠΑ) και Συγχωνεύσεων (νόμος για εταιρικούς μετασχηματισμούς).

5. Την ενίσχυση των επενδύσεων σε δεξιότητες και στην εκπαίδευση.

Η μετάβαση σε ένα μοντέλο με ποιοτικές θέσεις απασχόλησης βασισμένο σε δραστηριότητες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, προϋποθέτει την κάλυψη των αναγκών των επιχειρήσεων σε δεξιότητες και γνώσεις. Τα Υπουργεία Εργασίας και Παιδείας έχουν θέσει σε υλοποίηση σημαντικές μεταρρυθμίσεις προς αυτήν την κατεύθυνση και με στόχο, μεταξύ άλλων, την κάλυψη του χάσματος δεξιοτήτων σε ορισμένες ειδικότητες με αυξανόμενη ζήτηση:

• Αναβάθμιση ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης : o ΟΑΕΔ

-- Νέες πολιτικές «ανοικτού τύπου», μηχανισμός διάγνωσης αναγκών

-- Σχέδιο δράσης για το ανθρώπινο κεφάλαιο

• Αναβάθμιση Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΕΠΑΛ)

6. Τη συγκρότηση ποιοτικών, σύγχρονων και προσβάσιμων υποδομών και δικτύων.

Η κατασκευή σύγχρονων, αποτελεσματικών και προσβάσιμων δικτύων αποτελεί κεντρικό στοιχείο της πολιτικής αύξησης της παραγωγικότητας. Η χώρα υλοποιεί σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση ολοκληρωμένες στρατηγικές και δράσεις:

• στην ενέργεια

• τις ψηφιακές υποδομές

• τις μεταφορές και την εφοδιαστική αλυσίδα

• για την αναδιάρθρωση των δημόσιων οργανισμών και επιχειρήσεων

7. Τη διασφάλιση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού στις αγορές.

Η ύπαρξη ολιγοπωλιακών συνθηκών στις αγορές δημιουργεί αντικίνητρα για επενδύσεις, προκαλώντας αρνητικές συνέπειες στο δυναμισμό της οικονομίας, την παραγωγικότητα και την ευημερία. Σημαντικές δράσεις για την προώθηση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού είναι:

• Η ολοκλήρωση σημαντικών παρεμβάσεων με βάση τις Εργαλειοθήκες ΟΟΣΑ

• Η δημιουργία Παρατηρητήριου Επιχειρηματικότητας για την παρακολούθηση των συνθηκών ανταγωνισμού στις αγορές και την έγκαιρη / αποτελεσματική παρέμβαση.

8. Την υποστήριξη των δράσεων ενίσχυσης της παραγωγικότητας με νέους θεσμούς σχεδιασμού και χρηματοδότησης.

Η ενίσχυση της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας δεν δύναται να επιτευχθεί χωρίς την πρόβλεψη ενός συστήματος θεσμών και φορέων ικανών να παρακολουθούν τις επιδόσεις της χώρας, να σχεδιάζουν, υλοποιούν και αξιολογούν δράσεις, πολιτικές και μεταρρυθμίσεις για τον συγκεκριμένο στρατηγικό στόχο. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση, είναι υπό σύσταση ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο σε άμεση σύνδεση με την Αναπτυξιακή Στρατηγική:

• Συγκροτήθηκε Εθνικό Συμβούλιο Παραγωγικότητας υπό την ευθύνη του ΚΕΠΕ σε επίπεδο επιστημονικής υποστήριξης.

• Ιδρύεται η Αναπτυξιακή Τράπεζα για τη χρηματοδότηση δράσεων με μεγάλο αντίκτυπο στην παραγωγικότητα.

• Συγκροτείται το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξη για τη δημιουργία ενός πολυετούς επενδυτικού προγράμματος δημοσίων επενδύσεων.

9. Την αξιοποίηση των σημαντικών περιθωρίων αύξησης της παραγωγικότητας που εμπεριέχει η μεταποίηση.

Ο τομέας της βιομηχανίας παράγει προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας και δημιουργεί ποιοτικές και υψηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας ενώ εμπειρικά έχει φανεί ότι σε περιόδους κρίσης οι βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Επιπλέον, η μεταποίηση, λόγω της υψηλότερης συμβολής στην αύξηση της παραγωγικότητας, βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα και άρα την εξωστρέφεια της οικονομίας με προφανή οφέλη στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας. Η Κυβέρνηση έχει υπογραμμίσει σε συστηματική βάση ότι η ανάπτυξη της μεταποίησης συνιστά όχι μόνο προτεραιότητα αλλά και αναγκαία συνθήκη για την παραγωγική ανασυγκρότηση. Ενδεικτικά, έχουν ληφθεί οι ακόλουθες πρωτοβουλίες παρά τους σημαντικούς περιορισμούς του πλαισίου διαρθρωτικής προσαρμογής, δημοσιονομικής αλλά και πολιτικό-ιδεολογικής φύσης (έμφαση σε οριζόντιες πολιτικές):

− Η σύσταση φόρουμ βιομηχανίας, το τομεακό σχέδιο δράσης για τη φαρμακοβιομηχανία και το φόρουμ αγροδιατροφής, τουρισμού και βιομηχανίας επιχείρησαν σε πρώτη φάση, να δώσουν ώθηση σε στρατηγικές συνεργασίες δημοσίου-ιδιωτικού τομέα στη βιομηχανία.

− Σε χρηματοδοτικό επίπεδο, ο νέος αναπτυξιακός νόμος αναφέρεται ρητά στην επανεκβιομηχάνιση της χώρας ως βασικού άξονα υλοποίησης ενώ το νέο πλαίσιο των Στρατηγικών Επενδύσεων εισάγει κίνητρα για επενδύσεις στοχευμένες στην Έρευνα και Ανάπτυξη, για τη βιομηχανία και μεταποίηση .

− Σε επίπεδο χωροθέτησης, υλοποιούνται δράσεις υπέρ της αποτελεσματικής λειτουργίας των μεγάλων επιχειρηματικών μονάδων, αφενός με τη θέσπιση Θεσμοθέτηση Πάρκου Μεγάλης Μεμονωμένης Επιχειρηματικής Μονάδας και αφετέρου με την παροχή κινήτρων για την εγκατάσταση σε Επιχειρηματικά Πάρκα. Τα αρμόδια Υπουργεία Περιβάλλοντος & Ενέργειας και Οικονομίας & Ανάπτυξης θα προχωρήσουν, εντός του Α’ εξαμήνου του 2019, στην εκπόνηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου (ΕΧΠ) για τη βιομηχανία μέσω αναθεώρησης του ήδη υπάρχοντος, ώστε να προαχθούν οι στόχοι και οι πολιτικές για την ανάπτυξη και τη χωροθέτηση των μεταποιητικών δραστηριοτήτων.

10. Μακροπρόθεσμη υποστήριξη των μετασχηματισμών της εγχώριας παραγωγικής βάσης.

Η ίδρυση της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας μπορεί να συνδράμει με καταλυτικό τρόπο και σε μακροπρόθεσμη βάση στην υποστήριξη της διαδικασίας μετασχηματισμού της εγχώριας παραγωγικής βάσης προς δραστηριότητες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας και στην αύξηση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων μέσω κατάλληλων επενδυτικών εργαλείων. Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα έχει τη δυνατότητα να μετεξελιχθεί σε ένα ουσιαστικό εργαλείο για την άσκηση αναπτυξιακής πολιτικής με δυνατότητα χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας και αναπτυσσόμενων νεοφυών, εξαγωγικών και μεταποιητικών επιχειρήσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας.