«Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» για την αμφισβήτηση των τεκμηρίων από τους επαγγελματίες
Στις 5 Μαΐου έπεσαν τίτλοι τέλους στον νομικό αγώνα των ελευθέρων επαγγελματιών για την κατάργηση των τεκμαρτών εισοδημάτων. Το ΣτΕ ουσιαστικά απέρριψε τις προσφυγές περί αντισυνταγματικότητας και «έδειξε» τον δρόμο για την αμφισβήτηση των τεκμηρίων είτε για αντικειμενικούς λόγους είτε με πρόκληση ελέγχου που θα (απο)δείξει τα πραγματικά εισοδήματα.
Ωστόσο, φοροτεχνικοί και λογιστές επισημαίνουν ότι αυτή η δυνατότητα επί της ουσίας δεν υφίσταται και λόγω διαδικασιών και λόγω κόστους και λόγω των «ψιλών» γραμμάτων στη φορολογική νομοθεσία, που επιτρέπουν στις ελεγκτικές υπηρεσίες να ερμηνεύουν κατά το δοκούν τις επίμαχες διατάξεις.
Οι προσφυγές
Μια απλή αναζήτηση στην ιστοσελίδα της ΑΑΔΕ αποκαλύπτει το... τσουνάμι των προσφυγών στις Διευθύνσεις Επίλυσης Διαφορών, με βασικό επιχείρημα ότι το προσδιορισθέν τεκμαρτό εισόδημα και ο υπολογισθείς φόρος εισοδήματος δεν στέκουν για αντικειμενικούς λόγους (κυρίως λόγω ανωτέρας βίας). Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι προσφυγές αυτές απορρίπτονται και η μόνη διέξοδος για τους εν λόγω επαγγελματίες είναι να συνεχίσουν στα διοικητικά δικαστήρια.
Όσον αφορά, δε, στην αμφισβήτηση των τεκμηρίων με την πρόκληση ελέγχου, κάτι παραπάνω από 1.000 επαγγελματίες ήταν εκείνοι που «τόλμησαν» να πατήσουν το... κουμπί και αναμένουν το αποτέλεσμα. Ο περιορισμένος αριθμός τους μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος.
Τα εμπόδια
Τις δυσκολίες αυτές «φωτίζει» η Ένωση Φοροτεχνικών της Αττικής, αμφισβητώντας εμμέσως πλην σαφώς και το σκεπτικό της απόφασης του ΣτΕ. Το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα είναι το εξονυχιστικό, οικογενειακό «πόθεν έσχες», δηλαδή το ερωτηματολόγιο που πρέπει να συμπληρωθεί εντός 60 ημερών:
- Στοιχεία τραπεζικών λογαριασμών: Αναλυτικά στοιχεία όπως τράπεζα, υπόλοιπο λογαριασμού 01/01 και 31/12 κλπ για όλους του λογαριασμούς
- Στοιχεία επενδύσεων συμμετοχών: Είδος επένδυσης, κεφάλαιο που επενδύθηκε, τρόπος απόκτησης (αγορά, κληρονομιά, δωρεά) το έτος απόκτησης η επωνυμία επιχείρησης/οργανισμού
- Στοιχεία τραπεζικών θυρίδων: Τράπεζα, χώρα, δικαιούχος
- Στοιχεία λοιπών επενδύσεων: Έργα τέχνης, συλλογές, τιμαλφή και λοιπά στοιχεία μεγάλης αξίας
- Στοιχεία κινητών μέσων: Στοιχεία των αυτοκινήτων μοτοσυκλετών, έτος κυκλοφορίας, αξία κτήσης, τρόπος απόκτησης, και κυβισμός
- Στοιχεία διαθέσιμων μετρητών: Κατά την έναρξη και τη λήξη του φορολογικού έτους
- Στοιχεία διαθέσιμων κρυπτονομισμάτων: Κατά την έναρξη και τη λήξη του φορολογικού έτους
- Στοιχεία ηλεκτροδότησης / υδροδότησης: Αριθμοί παροχής για όλες τις ιδιοχρησιμοποιούμενες κατοικίες
- Στοιχεία σταθερής / κινητής τηλεφωνίας: Στοιχεία για όλους τους λογαριασμούς τηλεφωνίας, τον πάροχο, τους κατόχους κάθε αριθμού και το ετήσιο σύνολο όλων των λογαριασμών.
- Στοιχεία χρεωστικών, πιστωτικών και προπληρωμένων καρτών
- Στοιχεία ασφάλισης αυτοκινήτων και δικύκλων: Ετήσιο κόστος, ασφαλιστήριο, ασφαλιστική εταιρεία κλπ
- Στοιχεία ασφάλισης προσώπων: Ασφαλιστικό πρόγραμμα (ζωής, υγείας κλπ)
- Στοιχεία ασφάλισης ακινήτων: Ασφαλιστικό πρόγραμμα (ζωής, υγείας κλπ)
- Στοιχεία δαπανών για δίδακτρα: Συνολικό κόστος και λοιπά στοιχεία
- Στοιχεία δαπανών για ταξίδια: Προορισμός, διάρκεια ταξιδιού, στοιχεία του καταλύματος (ξενοδοχείο, Airbnb, κλπ), συνολικό ποσό δαπάνης
Με την υποβολή του ερωτηματολογίου δεν τελειώνει, όμως, η διαδικασία, καθώς ο επαγγελματίας θα πρέπει να έχει στη διάθεση του οποιοδήποτε διαθέσιμο αποδεικτικό στοιχείο. Αν δηλαδή για το 2023 ο επιχειρηματίας μην έχοντας γνώση του τι θα ακολουθήσει δεν κράτησε τα ακριβή στοιχεία και έγγραφα για ένα ταξίδι που πραγματοποίησε ο ίδιος ή το παιδί του ακόμα και τον Ιανουάριο του ίδιου έτους, θα είναι ακάλυπτος απέναντι στις φορολογικές αρχές.
Κατά τους φοροτεχνικούς, η παραπάνω διαδικασία δεν είναι το μόνο εμπόδιο. Ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο δεν συμφέρει να μπει κάποιος στη διαδικασία της αμφισβήτησης του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος, είναι το χρηματικό κόστος της διαδικασίας.
Ακόμα και αν υπάρχει άπλετος χρόνος, διάθεση και υπομονή για τις διαδικασίες που περιγράφηκαν παραπάνω, όλα αυτά συνεπάγονται επιπλέον αμοιβές προς το λογιστή και ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις και ενός νομικού συμβούλου οι οποίοι θα συμβάλουν στη χρονοβόρα και περίπλοκη διαδικασία της αμφισβήτησης. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα οι αμοιβές που θα απαιτηθούν για τη διεκπεραίωση των διαδικασιών είναι πολύ πιθανό να υπερβαίνουν το ποσό του φόρου που αμφισβητείται ως άδικος.
Οι έλεγχοι
Αναμένοντας τα αποτελέσματα των πρώτων ελέγχων, που αφορούν στην περσινή χρονιά, οι φοροτεχνικοί θίγουν ένα ακόμα «λεπτό» ζήτημα: το πώς ερμηνεύουν οι ελεγκτικές υπηρεσίες τη φορολογική νομοθεσία.
Για παράδειγμα, στο άρθρο 22 του ν. 4172/2013 προβλέπεται η έκπτωση όλων των δαπανών που γίνονται προς το συμφέρον της επιχείρησης από τα φορολογητέα κέρδη. Αυτό σημαίνει με απλά λόγια ότι για να καταχωρηθεί ένα έξοδο στα βιβλία του επιχειρηματία, πρέπει να συνδέεται με τις δραστηριότητές του. Κατά την Ένωση Φοροτεχνικών, σχεδόν σε κάθε έλεγχο επιχείρησης θα προκύψουν κάποιες δαπάνες που ο ελεγκτής θεωρεί ότι δεν είναι σχετικές αλλά προσωπικές δαπάνες και ο επιχειρηματίας από την πλευρά του υποστηρίζει και θεωρεί ότι είναι σχετικές με τη δραστηριότητα του.
Ενδεικτικό της υποκειμενικότητας της φορολογικής νομοθεσίας είναι το γεγονός ότι οι ενστάσεις που κατατίθενται στη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών δικαιώνονται σε ποσοστό άνω του 35%.