Οι ελληνικές Ευρωεκλογές από το 1981 μέχρι σήμερα
Στις 28 Μαΐου 1979, στη ροτόντα του Ζαππείου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υπογράφει τη Συνθήκη Προσχωρήσεως της Ελλάδας στην Κοινότητα. Η Συνθήκη υπογράφεται παρουσία πρωθυπουργών και υπουργών Εξωτερικών των μελών της ΕΟΚ. Ένα μήνα αργότερα, η Βουλή των Ελλήνων επικυρώνει τη Συνθήκη η οποία τίθεται σε ισχύ στις 2 Ιανουαρίου 1981. Η Ελλάδα γίνεται το δέκατο μέλος της ΕΟΚ.
Η Βουλή ορίζει τους 24 ευρωβουλευτές που θα εκπροσωπήσουν τη χώρα στο ευρωκοινοβούλιο μέχρι τη διεξαγωγή των πρώτων ευρωεκλογών, για την εκπροσώπηση της Ελλάδας στο ευρωκοινοβούλιο, οι οποίες θα γίνουν τον Οκτώβριο του 1981. Πλέον η Ελλάδα εκλέγει συνολικά 21 ευρωβουλευτές.
Από τότε η Ελλάδα συμμετέχει στη διαδικασία που κάθε πέντε χρόνια, οι πολίτες της ΕΕ επιλέγουν εκείνους που θα τους εκπροσωπήσουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το θεσμικό όργανο που εκλέγεται με άμεση ψηφοφορία και εκφράζει τα συμφέροντά τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ.
Από το 1981, έτος κατά το οποίο έγιναν στην Ελλάδα για πρώτη φορά ευρωεκλογές, και μέχρι και το 2014, η μεγαλύτερη διαφορά, ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο κόμμα, ήταν το 2004, όταν η Νέα Δημοκρατία βρέθηκε με 9% μπροστά από το ΠΑΣΟΚ. Η μεγάλη ανατροπή έγινε το 2014, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ, από πέμπτο κόμμα που ήταν στις ευρωεκλογές του 2009, αναδείχθηκε πρώτο κόμμα με διαφορά 3,85% από το δεύτερο κόμμα της ΝΔ.
Ποιες ήταν οι διαφορές των δύο πρώτων κομμάτων στις ελληνικές ευρωεκλογές;
Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, μετά τις ευρωεκλογές του 2014, έδειξε ότι την ψήφο των Ελλήνων ψηφοφόρων επηρέασε, σε ποσοστό 73%, η ανεργία. Οι ευρωπαϊκές αξίες και η ευρωπαϊκή ταυτότητα ήταν ζήτημα που επηρέασε την επιλογή τους σε ποσοστό μόλις 11%.
Από το 1979, οι βουλευτές του ΕΚ εκλέγονται με άμεσες εκλογές σε ολόκληρη την ΕΕ. Εκλογές διεξάγονται πάντοτε στα νέα κράτη μέλη που εντάσσονται στην ΕΕ, ώστε τα κράτη αυτά να μπορέσουν να εκλέξουν τους δικούς τους αντιπροσώπους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ακόμα και εν μέσω κοινοβουλευτικής περιόδου. Αυτό συνέβη στην Ελλάδα το 1981.
Με διπλές εκλογές, στις 18 Οκτωβρίου 1981, οι Έλληνες ψηφοφόροι εκλέγουν τους 300 βουλευτές που θα τους εκπροσωπήσουν στη Βουλή των Ελλήνων και 24 ευρωβουλευτές που θα τους εκπροσωπήσουν στο ευρωκοινοβούλιο.
Οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις διεξάγονται με διαφορετικό εκλογικό σύστημα. Οι βουλευτικές εκλογές με ενισχυμένη αναλογική αλλά οι ευρωεκλογές με απλή αναλογική. Οι ευρωβουλευτές δεν εξελέγησαν με σταυρό προτίμησης αλλά με λίστα. Οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές ήταν 208, στις ευρωεκλογές ψήφισαν 5.752.344 πολίτες και η αποχή ανήλθε στο 18,51%, ενώ στο ίδιο ποσοστό κινήθηκε η αποχή και στις βουλευτικές εκλογές.
Οι ευρωεκλογές επισκιάστηκαν από τις εθνικές εκλογές, κατά την προεκλογική περίοδο, και η ψήφος του 1981 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έγινε μια «δεύτερη ψήφος» χωρίς άμεσες επιπτώσεις στη συγκρότηση της πολιτικής εξουσίας.
Τα κόμματα που κατέλαβαν τις 24 έδρες στις ευρωεκλογές του Οκτωβρίου του 1981 ήταν:
1 Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) 40,12%- 10 έδρες
2 Νέα Δημοκρατία (ΝΔ): 31,34%- 8 έδρες
3 Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) 12,84%- 3 έδρες
4 ΚΚΕ Εσωτερικού (ΚΚΕεσ.): 5,29%- 1 έδρα
5 ΚΟΔΗΣΟ/ΚΑΕ: 4,25% - 1 έδρα
6 Κόμμα Προοδευτικών (ΚΠ): 1,95%- 1 έδρα
Οι δεύτερες ευρωεκλογές γίνονται τον Ιούνιο του 1984. Από τον Οκτώβριο του 1981 έως την 17η Ιουνίου 1984 έχουν μεσολαβήσει το «Σχέδιο Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», γνωστό και ως «Σχέδιο Spinelli» αλλά και η πρόοδος των συζητήσεων για κρίσιμα κοινοτικά ζητήματα, όπως η διεύρυνση της Κοινότητας προς τον Ευρωπαϊκό Νότο, η Κοινή Αγροτική Πολιτική.
Το ΠΑΣΟΚ, το 1982 υποβάλει αίτηση «ειδικού καθεστώτος» ως προς τα κρατικά μονοπώλια και τις σχέσεις κράτους-κοινωνίας. Η ΕΟΚ απορρίπτει το αίτημα αλλά συμφωνεί σε ένα σημαντικό χρηματοδοτικό πακέτο, τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ), το οποίο υιοθετήθηκε από το 1985.
Η αναμέτρηση των ευρωεκλογών του 1984 ήταν μια πολωτική αναμέτρηση με χαρακτηριστικά εθνικών εκλογών που εκφράστηκε με τα συνθήματα: «Αλλαγή» και «Απαλλαγή». Οι ευρωεκλογές του 1984 εγκλωβίζονται σε κλίμα οξύτητας και πόλωσης και τα καφενεία, σε πολλές περιοχές της χώρας, χωρίζονται σε μπλε και πράσινα.
Ένα μήνα πριν τη διεξαγωγή των ευρωεκλογών, η Βουλή των Ελλήνων τροποποιεί τον εκλογικό νόμο του 1981, καταργώντας το ασυμβίβαστο της ιδιότητας του βουλευτή και του ευρωβουλευτή, για τις δύο πρώτες θέσεις του ευρωψηφοδελτίου.
Στις ευρωεκλογές του 1984 καθιερώθηκαν ειδικές διευκολύνσεις προκειμένου να μπορούν να ψηφίσουν Έλληνες πολίτες που την ημέρα των εκλογών, βρίσκονται σε κάποια άλλη χώρα της ΕΟΚ. Για πρώτη φορά εκπροσωπείται στο ευρωκοινοβούλιο η ΕΠΕΝ που ζητάει αποφυλάκιση των πραξικοπηματιών.
Τον Ιούνιο του 1984 στο ευρωκοινοβούλιο εκπροσωπούνται:
1 Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) με ποσοστό 41,59% και 10 έδρες.
2 Νέα Δημοκρατία (ΝΔ) με ποσοστό 38,04% και 9 έδρες
3 Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) με ποσοστό 11,64% και 3 έδρες.
4 ΚΚΕ Εσωτερικού (ΚΚΕεσ.) με 3,41% και 1 έδρα
5 ΕΠΕΝ με 2,29% και 1 έδρα.
Οι ευρωεκλογές του 1989 έχουν ενσωματώσει σημαντικές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Από το 1987 έχει τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης (ΕΕΠ). Είναι η Συνθήκη που συνεισέφερε καθοριστικά στην ανάπτυξη της Ένωσης, καθώς θέσπισε το κανονιστικό πλαίσιο για την εγκαθίδρυση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς (single internal market), της διαρθρωτικής πολιτικής συνοχής και σειράς άλλων συνοδευτικών πολιτικών.
Είναι επίσης η Συνθήκη που έφερε την Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία, τον μηχανισμό δηλαδή, για το συντονισμό των εξωτερικών πολιτικών των κρατών - μελών. Η Ελλάδα, μετά από διαπραγματεύσεις με τους αξιωματούχους της ΕΟΚ, έχει συμφωνήσει στη δημιουργία των «Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων» (ΜΟΠ).
Αυτά τα πακέτα χρησιμοποίησαν πόρους από συγκεκριμένα διαρθρωτικά ταμεία για την χρηματοδότηση Μεσογειακών χωρών οι οποίες ανήκαν στην ΕΟΚ. Ήταν η πρώτη οργανωμένη σχεδιασμένη προσπάθεια της ΕΟΚ για να στηρίξει την αναπτυξιακή πορεία των μελών της. Το 1988 ακολούθησε το πακέτο Ντελόρ (1988-1993).
Σύμφωνα με τις τάσεις του Ευρωβαρόμετρου της εποχής, στην πλειονότητα των Ελλήνων, η Ευρώπη καθίσταται πλέον αποδεκτή και συνδέεται με την προσδοκία ότι η Ελλάδα έχει να αποκομίσει όφελος από τη συμμετοχή της στην ΕΟΚ. Οι Έλληνες προσέβλεπαν και σε πλεονεκτήματα από την επικείμενη Ευρωπαϊκή Ενιαία Αγορά.
Στην Ελλάδα, η προεκλογική εκστρατεία επικεντρώνεται στις παράλληλες βουλευτικές εκλογές και έτσι οι ευρωεκλογές της 18ης Ιουνίου του 1989 μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Οι ευρωεκλογές της 18ης Ιουνίου του 1989 γίνονται ενώ κυριαρχούν οι αποκαλύψεις για το σκάνδαλο Κοσκωτά και την Τράπεζα Κρήτης.
Με τις ευρωεκλογές της 18ης Ιουνίου 1989, στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εκπροσωπούνται:
1 Νέα Δημοκρατία (ΝΔ) με ποσοστό 40,44% και 10
2 Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) με 35,94% και 9 έδρες.
3 Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου (ΣΥΝ) με ποσοστό 14,30% και 4 έδρες
4 Δημοκρατική Ανανέωση (ΔΗΑΝΑ) με 1,36% και 1 έδρα
Το 1992 υπογράφεται και το 1993 τίθεται σε ισχύ η Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Συνθήκη Μάαστριχτ.
Από την 1η Νοεμβρίου του 1993, η «Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση» τίθεται σε ισχύ και από εκείνη την ημέρα, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα μετονομάζεται σε «Ευρωπαϊκή Ένωση». Ένα χρόνο πριν τις ευρωεκλογές του 1994 διευρύνονται οι αρμοδιότητες του Ευρωκοινοβουλίου.
Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, δείχνει πως οι Έλληνες ερωτηθέντες επιμένουν να υποστηρίζουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αλλά οι ευρωεκλογές του 1994 ήταν μάλλον υποτονικές. Στις 29 Ιουλίου 1992, η Ελληνική Βουλή κυρώνει τη Συνθήκη του Μάαστριχτ με ευρύτατη πλειοψηφία. Το ΚΚΕ ήταν το μόνο κόμμα που αντιτάχθηκε.
Το εκλογικό σύστημα ήταν παρόμοιο με το σύστημα των προηγούμενων ευρωεκλογών, η απλή αναλογική. Ο αριθμός των ευρωβουλευτών αυξήθηκε από 24 σε 25 και, για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκή αναμέτρηση, τίθεται το όριο του 3%. Θύμα του 3% γίνεται η ΔΗΑΝΑ η οποία αν και αύξησε το ποσοστό της, έμεινε εκτός ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, γιατί συγκέντρωσε 2,8%. Στις ευρωεκλογές του 1994 υπήρξε ρύθμιση για τους ετεροδημότες. Η αποχή έφτασε το 22,14%.
Με τις ευρωεκλογές της 12ης Ιουνίου 1994 στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εκπροσωπούνται:
1 Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) με ποσοστό 37,60% και δέκα 10 έδρες.
2 Νέα Δημοκρατία (ΝΔ) με 32,63% και 9 έδρες
3 Πολιτική Άνοιξη (ΠΟΛΑΝ) με 8,67% και 2 έδρες
4 Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) με 6,29% και 2 έδρες
5 Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου (ΣΥΝ) με 6,26% και 2 έδρες.
Η Ελλάδα γίνεται μέλος της ΟΝΕ. Το 1999 το Χρηματιστήριο της Αθήνας βρίσκεται σε ξέφρενη πορεία. Τον ίδιο χρόνο, τίθεται σε εφαρμογή η Συνθήκη του Άμστερνταμ η οποία καλύπτει κάποια κενά της συνθήκης του Μάαστριχτ και θεσπίζει τη θέση του ύπατου εκπροσώπου για τη διαχείριση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής.
Στη Συνθήκη του Άμστερνταμ, η Ελλάδα καταφέρνει να περάσει ρύθμιση για την προστασία των συνόρων και την ακεραιότητα των κρατών μελών. Τον Μάρτιο του 1999 ξεκινούν οι Νατοϊκοί βομβαρδισμοί στην πρώην Γιουγκοσλαβία.
Στην Ελλάδα, τα δύο μεγάλα κόμματα προσδίδουν στις ευρωεκλογές του 1999 δημοψηφισματικό χαρακτήρα. Στις ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου 1999, το ΠΑΣΟΚ έχει σημαντικές απώλειες και χάνει την πρώτη θέση στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Η αποχή φτάνει 29,75%. Η Πολιτική Άνοιξη δεν καταφέρνει να πιάσει το 3% και μένει εκτός ευρωβουλής.
Με τις ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου 1999 στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εκπροσωπούνται
1 Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 35,98% και 9 έδρες
2 ΠΑΣΟΚ με ποσοστό 32,92% και 9 έδρες
3 ΚΚΕ με ποσοστό 8,67% και 3 έδρες
4 ΔΗΚΚΙ με ποσοστό 6,85% και 2 έδρες
5 Συνασπισμός με ποσοστό 5,17% και 2 έδρες
Οι Ευρωπαίοι πολίτες προσέρχονται στην κάλπη στις 13 Ιουνίου 2004. Έχει ήδη τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη της Νίκαιας (2003) που προετοίμασε τη μεγάλη διεύρυνση της ΕΕ και προώθησε την αμυντική ενοποίηση. Οι διαφορές για το Ευρωσύνταγμα αποδεικνύονται αγεφύρωτες.
Η προεκλογική περίοδος των ευρωεκλογών του 2004 κινείται σε χαμηλούς τόνους και έχει αλλάξει ύφος. Τα θέματα που κυριαρχούν λοιπόν την προεκλογική περίοδο είναι η οικονομία και οι Ολυμπιακοί Αγώνες.
Στις ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου 2004 η Ελλάδα εκλέγει 24 βουλευτές, βάσει της Συνθήκης της Νίκαιας. Στις ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου 2004, η αποχή έφτασε το 36,82%.
Τα κόμματα εκπροσωπήθηκαν στο Ευρωκοινοβούλιο ως εξής:
1 Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 43,03% και 11 έδρες
2 ΠΑΣΟΚ με ποσοστό 34,01% και 8 έδρες
3 ΚΚΕ με ποσοστό 9,48% και 3 έδρες
4 Συνασπισμός με ποσοστό 4,16% και 1 έδρα
5 ΛΑΟΣ με ποσοστό 4,12% και 1 έδρα.
Στην Ελλάδα, στις ευρωεκλογές της 7ης Ιουνίου 2009, πραγματικός νικητής αναδείχθηκε η αποχή που έφτασε το 47,37%. Οι έδρες της Ελλάδας μειώθηκαν κατά δύο (22 από 24). Πρώτο κόμμα βγήκε το ΠΑΣΟΚ και δεύτερη η Νέα Δημοκρατία ενώ Πρόεδρος του ΣΥΝ είναι από το 2008 ο Αλέξης Τσίπρας ο οποίος εκλέγεται, για πρώτη φορά βουλευτής, λίγους μήνες μετά τις ευρωεκλογές, δηλαδή στις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2009.
Με τις ευρωεκλογές της 7ης Ιουνίου του 2009, εκπροσωπούνται στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο:
1 ΠΑΣΟΚ με ποσοστό 36,64% και 8 έδρες
2 Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 32,29% και 8 έδρες
3 ΚΚΕ με ποσοστό 8,35% και 2 έδρες
4 ΛΑΟΣ με ποσοστό 7,15% και 2 έδρες
5 ΣΥΡΙΖΑ με ποσοστό 4,70% και 1 έδρα
6 ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ με ποσοστό 3,49% και 1 έδρα.
Οι ευρωεκλογές του 2014 διεξήχθησαν στην Ελλάδα στις 25 Μαΐου. Το εκλογικό σύστημα ήταν η απλή αναλογική και για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε η διαδικασία επιλογής βουλευτών με σταυρό, αντί για λίστα.
Η Ελλάδα είχε το δικαίωμα εκλογής 21 ευρωβουλευτών, έναν λιγότερο από τις προηγούμενες ευρωεκλογές, λόγω της εισόδου της Κροατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της ανακατανομής των εδρών.
Νικητής των ευρωεκλογών αναδείχθηκε ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς και δεύτερη δύναμη η Νέα Δημοκρατία. Τρίτη δύναμη αναδείχθηκε η Χρυσή Αυγή. Η αποχή άγγιξε το 40,03%.
Στις ευρωεκλογές του Μαΐου του 2014:
ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε ποσοστό 26,57% και 6 έδρες
η Ν.Δ. έλαβε ποσοστό 22,72% και 5 έδρες
η ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ έλαβε ποσοστό 9,39% και 3 έδρες
η ΕΛΙΑ έλαβε ποσοστό 8,02% και 2 έδρες
το ΠΟΤΑΜΙ έλαβε ποσοστό 6,60% και 2 έδρες
το Κ.Κ.Ε. έλαβε ποσοστό 6,11% και 2 έδρες
Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες έλαβαν ποσοστό 3,46% και 1 έδρα