Ενεργειακή αποδοτικότητα: Το κλειδί για καθαρή ενέργεια, ενεργειακή ασφάλεια και χαμηλότερους λογαριασμούς στην Ευρώπη

Η επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της ΕΕ απαιτεί σημαντική μείωση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας. Η ενεργειακή αποδοτικότητα – δηλαδή η χρήση λιγότερης ενέργειας για την εκτέλεση των ίδιων εργασιών – αποτελεί βασικό μοχλό της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια.

Αναγνωρίζοντας τη σημασία της, η ΕΕ συμφώνησε να μειώσει την τελική κατανάλωση ενέργειας κατά 11,7% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2020.

Τον Μάιο του 2025, η Επιτροπή δημοσίευσε την αξιολόγησή της για τα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα (NECPs) των κρατών μελών της ΕΕ. Πρόκειται για εθνικούς οδικούς χάρτες που δείχνουν πώς τα κράτη μέλη σκοπεύουν να επιτύχουν τους ενεργειακούς και κλιματικούς τους στόχους. Στην αξιολόγησή της, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι πολλές χώρες αύξησαν τις φιλοδοξίες τους ως προς την ενεργειακή αποδοτικότητα. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει κενό για την επίτευξη του στόχου του 2030, το οποίο απαιτεί περαιτέρω δράσεις για να καλυφθεί.

Ενεργειακή αποδοτικότητα, ένα τριπλό όφελος

Οι λύσεις ενεργειακής αποδοτικότητας βρίσκουν εφαρμογή στα εμπορικά και οικιστικά κτίρια, στις μεταφορές και στη βιομηχανία. Συνήθως περιλαμβάνουν τη χρήση υλικών υψηλών επιδόσεων για θερμομόνωση, ενεργειακά «έξυπνων» συσκευών και τεχνολογιών, τη βελτιστοποίηση διεργασιών, την ανάπτυξη ολοκληρωμένων υποδομών που καλύπτουν ενεργειακές ανάγκες κ.λπ.

Σύμφωνα με την ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο σάιτ της Κομισιόν, η ενεργειακή αποδοτικότητα είναι επωφελής σε τρεις θεμελιώδεις διαστάσεις της ζωής μας: μειώνει τις εκπομπές, ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης μειώνοντας την εξάρτησή μας από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και οδηγεί σε χαμηλότερους λογαριασμούς ενέργειας για καταναλωτές και επιχειρήσεις. Ένα τριπλό όφελος!

Στην πραγματικότητα, χωρίς τα μέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας που εφαρμόστηκαν τα τελευταία 20 χρόνια, θα χρειαζόμασταν έως και 27% περισσότερη ενέργεια για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Αυτό ισοδυναμεί με τη συνολική ετήσια κατανάλωση ενέργειας της Γαλλίας, της Ολλανδίας, της Αυστρίας και της Φινλανδίας μαζί!

Ένα νέο κίνητρο για την ενεργειακή αποδοτικότητα

Η πολιτική της ΕΕ για την ενεργειακή αποδοτικότητα εκτείνεται σχεδόν δύο δεκαετίες πίσω. Ήδη από το 2007, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη είχαν συμφωνήσει να αυξήσουν την ενεργειακή αποδοτικότητα θέτοντας τον πρώτο στόχο για βελτίωση κατά 20% έως το 2020. Έκτοτε, οι φιλοδοξίες αυξήθηκαν – όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως.

Εκτός από τον στόχο για το 2030, η ΕΕ έχει επίσης δεσμευτεί στη Παγκόσμια Δέσμευση για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Ενεργειακή Αποδοτικότητα, που εγκαινιάστηκε στη Διάσκεψη COP28 το 2023. Η δέσμευση στοχεύει στον διπλασιασμό του παγκόσμιου ρυθμού βελτιώσεων ενεργειακής αποδοτικότητας και στον τριπλασιασμό της παγκόσμιας εγκατεστημένης ισχύος ανανεώσιμων πηγών έως το 2030.

Η ενεργειακή αποδοτικότητα παραμένει στρατηγικής σημασίας στις δράσεις καθαρής ενέργειας. Ο Επίτροπος Dan Jørgensen επαναβεβαίωσε τη δέσμευση της ΕΕ σε αυτή τον Ιούνιο του 2025, παρουσιάζοντας έναν «οδικό χάρτη για την ενεργειακή αποδοτικότητα». Ο χάρτης αυτός καλύπτει 10 συγκεκριμένους τομείς για βελτίωση, όπως η ενίσχυση πολιτικών ανά τομέα, η διευκόλυνση χρηματοδότησης και επενδύσεων, η αύξηση της ευαισθητοποίησης πολιτών και επιχειρήσεων και η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας.

Οι προτεραιοποιημένες δράσεις, που θα υλοποιηθούν ήδη το 2025-2026, περιλαμβάνουν:

• η σύσταση ενός «Forum Δράσης για την Αποδοτικότητα 2030» με τα κράτη μέλη,
• την ενίσχυση της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών,
• μια Στρατηγική Ηλεκτροποίησης και αναθεωρημένη Στρατηγική Θέρμανσης και Ψύξης.

Η έμφαση της Επιτροπής στις πολιτικές ανά τομέα εξηγείται εύκολα: ο τομέας των κτιρίων είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας στην Ευρώπη. Τα κτίρια αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% της κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ, και η εφαρμογή της αναθεωρημένης Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων θα βελτιώσει την ενεργειακή τους απόδοση, θα μειώσει τους λογαριασμούς ενέργειας, θα προσφέρει υγιέστερες συνθήκες διαβίωσης και θα μειώσει τις ανάγκες για επενδύσεις στο δίκτυο.

Προβλέπεται να καταρτίσουν τα κράτη μέλη Εθνικά Σχέδια Ανακαίνισης Κτιρίων, περιγράφοντας στρατηγικές ανακαίνισης για την πλήρη απανθρακοποίηση του κτιριακού αποθέματος έως το 2050.

Η απανθρακοποίηση του τομέα θέρμανσης και ψύξης είναι επίσης κεντρικής σημασίας, αλλά η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ήταν πιο αργή σε αυτόν τον τομέα σε σύγκριση με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το 2023, οι ανανεώσιμες παρείχαν το 26,2% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στη θέρμανση και ψύξη, σύμφωνα με τη Eurostat.

Η αναθεωρημένη Οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές ενισχύει τον στόχο για θέρμανση και ψύξη, περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για την ενσωμάτωση αποβλήτων θερμότητας και ψύξης και ενισχύει τον ρόλο του τομέα αυτού στην ολοκλήρωση του ενεργειακού συστήματος.

Κάθε δράση μετράει

Η ενεργειακή αποδοτικότητα δεν αφορά μόνο μεγάλους τομείς ή βιομηχανίες. Σύμφωνα με την ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: «όλοι μπορούμε να συμβάλουμε. Κάθε βήμα για εξοικονόμηση ενέργειας έχει σημασία – για το κλίμα, για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και για την τσέπη μας».

Οι κανόνες της ΕΕ για την ενεργειακή επισήμανση και τον οικολογικό σχεδιασμό εκτιμάται ότι θα επιφέρουν εξοικονόμηση ενέργειας περίπου 230 εκατομμυρίων τόνων ισοδύναμου πετρελαίου έως το 2030, ενώ επιλέγοντας ενεργειακά αποδοτικά προϊόντα οι πολίτες μπορούν να εξοικονομήσουν έως και 290 € ετησίως στους λογαριασμούς του νοικοκυριού.

«Με την αντικατάσταση των λαμπτήρων με LED, μπορείτε να εξοικονομήσετε έως και 90% ενέργεια σε σύγκριση με τους λαμπτήρες πυρακτώσεως, ενώ αν συνηθίσετε να χρησιμοποιείτε το ελαφρώς μακρύτερο πρόγραμμα eco 40-60 στο πλυντήριο, θα εξοικονομήσετε ενέργεια και νερό! Επιπλέον, αν επιλέξετε ένα από τα πιο ενεργειακά αποδοτικά πλυντήρια, μπορείτε να εξοικονομήσετε 250 € καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του προϊόντος», αναφέρει το κείμενο της Κομισιόν.