Ο ρόλος της Ελλάδας στη ενεργειακή κόντρα ΗΠΑ - Ρωσίας
Σχεδόν 30 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ένας νέος «Ψυχρός Πόλεμος» ξεσπάει ανάμεσα στις υπερδυνάμεις ΗΠΑ και Ρωσία με το πεδίο μάχης να είναι για ακόμη μια φορά η Ευρώπη.
Ο πόλεμος είναι και τώρα οικονομικός, αλλά με... οικολογικό πρόσημο, καθώς η αγορά ενέργειας αναμένεται να καθορίσει το μέλλον του πλανήτη στα επόμενα χρόνια. Οι ΗΠΑ επιθυμούν να πετάξουν την Ρωσία εκτός του ευρωπαϊκού ενεργειακού παιχνιδιού, με την Ελλάδα να βρίσκεται και πάλι ανάμεσα σε δυο βάρκες. Από την μια βρίσκονται οι ΗΠΑ και το «Ανήκωμεν εις την Δύσιν» του Κωνσταντίνου Καραμανλή και στην άλλη πλευρά βρίσκεται η «αιώνια αγάπη του ξανθού γένους» της ομόθρησκης Ρωσίας.
Σύμφωνα με μελέτες μέχρι το 2020 η παγκόσμια παραγωγή LNG αναμένεται να αυξηθεί κατά 50% της υφιστάμενης παραγωγής με την ενεργειακή πολιτική των ΗΠΑ να αποτελούν σημείο κλειδί για τον νέο «Ψυχρό Πόλεμο» που λαμβάνει χώρα. Οι νέες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στις ΗΠΑ για την εξόρυξη ενέργειας και φυσικού αερίου από σχιστόλιθο έχουν προσδώσει στη χώρα ένα μεγάλο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι της Ρωσίας, απειλώντας ευθέως την ενεργειακή κυριαρχία του Πούτιν στην Ευρώπη.
Αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ αποτελούν την μεγαλύτερη παραγωγό υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο, με τα αποθέματα της χώρας να υπολογίζονται πως έχουν ακόμα 100 χρόνια παραγωγικής ικανότητας. Περισσότερες από 50 αμερικανικές εταιρείες βρίσκονται στο τελικό στάδιο εξασφάλισης άδειας εξόρυξης φυσικού αερίου, ενώ παράλληλα αυξάνεται και η κατασκευή σταθμών υγροποίησης. Ταυτόχρονα, η Αμερική αποτελεί και τον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγέα παγκοσμίως υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Στόχος των ΗΠΑ είναι να εξασφαλιστεί ακόμα μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς με αύξηση των εξαγωγών της πλεονασματικής παραγωγής φυσικού αερίου που διαθέτει, προς χώρες που στρέφονται σε πιο «καθαρές» μορφές ενέργειας, όπως η Ευρώπη που σχεδιάζει μέχρι το 2050 να είναι κλιματικά ουδέτερη.
Παράλληλα η επιθετική πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση Τραμπ με την τακτική των δασμών και των κυρώσεων, έχει οδηγήσει τους περισσότερους αναλυτές να υπογραμμίζουν πως αν και ακριβότερο το αμερικανικό LNG μπορεί να διεισδύσει περισσότερο στην Ευρώπη εξαιτίας της ανάγκης για καλές διπλωματικές (και οικονομικές) σχέσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ επεκτείνονται και στον μεγαλύτερο ενεργειακό καταναλωτή παγκοσμίως, την Κίνα που έχει ήδη υπογράψει 20ετη συμφωνία για εισαγωγή LNG από την αμερικανική Chernier Energy. Η ίδια εταιρεία που συμφώνησε με την ΔΕΠΑ για την μεταφορά 150.000 κυβικών μέτρων LNG που θα παραδοθεί από το νέο τερματικό σταθμό της CHENIERE στο Corpus Christi του Τέξας και θα εκφορτωθεί και στη νέα δεξαμενή του τερματικού σταθμού του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα, χωρητικότητας 95.000 m3.
Η Ρωσία από την πλευρά της δεν δείχνει διατεθειμένη να αφήσει την συμφέρουσα αγορά της Ευρώπης στα χέρια των Αμερικανών και να υποστεί δεύτερη πολιτική-οικονομική ήττα μέσα σε 70 χρόνια.
Αυτή τη στιγμή, η Ρωσία τροφοδοτεί περίπου το 40% των αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, ενώ εντός του 2019 αναμένεται να ολοκληρωθεί ο αγωγός Nord Stream 2 που θα αυξήσει την προμήθεια φυσικού αερίου. Ένα έργο ύψους 11 δισ δολαρίων, με τον αγωγό μήκους 1.200 χιλιομέτρων να αποτελεί το προϊόν συνεργασίας της ρωσικής Gazprom με 5 ιδιωτικές εταιρείες από Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία και Ολλανδία, αποδεικνύοντας πως η επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί είναι «too big to fail».
Ο αγωγός Nord Stream 2 αποτελεί και το πεδίο διαπραγματεύσεων και «παζαριών» μεταξύ ΗΠΑ και χωρών της Ευρώπης με τον πρόεδρο Τραμπ να έχει απαιτήσει ουσιαστικά να γίνει η χώρα του, ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου και στην «Γηραιά Ήπειρο». Οι περισσότερες χώρες της διευρυμένης ΕΕ, ειδικά εκείνες που προέρχονται από την Ανατολική Ευρώπη, έχουν στρέψει το βλέμμα τους προς τις ΗΠΑ και πιέζουν για να πάψει η εξάρτηση από τη Ρωσία, σε ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα. Από την πλευρά τους Γερμανία και Αυστρία μέχρι στιγμής αντιστέκονται σθεναρά απέναντι στα επεκτατικά ενεργειακά σχέδια των ΗΠΑ και υποστηρίζουν τον ρωσικό αγωγό, καθώς το έργο πλέον είναι σχεδόν ολοκληρωμένο.
Με τις εξελίξεις να είναι ταχύτατες, μοιραία η Ελλάδα αναμένεται να βρεθεί για ακόμη μια ιστορική χρονική περίοδο στη μέση της σύγκρουσης, με τα δεδομένα πλέον να είναι πολύ πιο διαφορετικά, καθώς η χώρα δεν αποτελεί έναν «φτωχό συγγενή» αλλά μέλος της ΕΕ και σημαντικό γεωγραφικό σταυροδρόμι.
Οι ΗΠΑ μέσω του πρέσβη Τζέφρι Πάιατ έχουν εκφράσει πλείστες φορές το αμερικανικό ενδιαφέρον για ενεργειακή συνεργασία με την Ελλάδα, καθώς θεωρείται πύλη εισόδου προς την Ευρώπη. Το πρόσφατο όμως ταξίδι του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα και η συνάντηση με τον πρόεδρο Πούτιν, ανέδειξε την ενεργειακή συνεργασία μεταξύ των 2 χωρών ως σημείο κλειδί για τις ελληνορωσικές σχέσεις.
Παράλληλα είναι δεδομένο το αμερικανικό ενδιαφέρον για το FSRU στην Αλεξανδρούπολη, καθώς η χρήση και η διείσδυση του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) αναμένεται ακόμα μεγαλύτερη στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης και των Βαλκανίων. Η πόλη της Αλεξανδρούπολης αποτελεί ένα σημαντικό γεωστρατηγικό σημείο για την ανάπτυξη της αγοράς, και έχει προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον, καθώς θα αυξάνονται οι επενδύσεις στο LNG, με νέα έργα και υποδομές, ενώ παράλληλα θα βελτιώνονται και οι μεταφορικές ικανότητες των φορτίων.
Η αμερικανική στόχευση στην Αλεξανδρούπολη φάνηκε και στις δηλώσεις του αμερικανού πρόξενου Τζέφρι Πάιατ κατά την διάρκεια της επίσκεψης του στη πόλη, καταδεικνύοντας την διάθεση των ΗΠΑ για ισχυρή παρουσία τους στη Βόρεια Ελλάδα που έχουν δρομολογηθεί μια σειρά από στρατηγικά έργα στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών. Όπως επισήμανε ο κ. Πάιατ «Ο Έβρος έχει ιδιαίτερα στρατηγική γεωγραφική θέση και επίκεντρο γεωπολιτικών εξελίξεων και αποτελεί δέσμευση για τις ΗΠΑ να υπογραμμίσουν την ενεργό συμμετοχή μας και συνεργασία με την Ελλάδα, όσο η χώρα βρίσκεται στη διαδικασία της οικονομικής ανάκαμψης».
Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση έχει επιλέξει να διατηρεί ανοιχτά όλα τα διαπραγματευτικά της άτου, καθώς προχωράει τις διεργασίες για τους αγωγούς TAP, East Med και Turkish/South Stream, ενώ οι ΗΠΑ πιέζουν την Κομισιόν για να παγώσει η επέκταση του Turkish Stream.
Ο πρωθυπουργός κατά την διάρκεια της επίσκεψης του στη Μόσχα σημείωσε ότι «Η Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να προχωρήσουν στη συνεργασία με τη ρωσική ομοσπονδία και για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, μέσω του Turkish Stream, όπου από την αρχή εμείς είχαμε την έμπνευση ότι θα πρέπει να γίνει και European Stream, όχι μόνο Turkish Stream».
Παράλληλα ο πρωθυπουργός επισήμανε το γεγονός ότι «η Ρωσία είναι μία πολύ σημαντική χώρα, η οποία το τελευταίο διάστημα έχει αναβαθμίσει τον ρόλο της, από τη Μεσόγειο, τη Λιβύη, τη Συρία, τη Μέση Ανατολή ως το Αφγανιστάν και ως εκ τούτου δεν μπορεί κανείς να μην τη λαμβάνει σοβαρά υπόψη του», συμπληρώνοντας πως «Δεν μπορεί κανείς να μη συζητάει μαζί της. Και πιστεύω σταθερά ότι μέσα από τον διάλογο, τη συζήτηση και τον αλληλοσεβασμό μπορούμε να οικοδομήσουμε μια ενιαία αρχιτεκτονική ασφάλειας στην περιοχή μας».
Η θέση της Ελλάδος στην ενεργειακή κόντρα των δυο υπερδυνάμεων αναμένεται να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον καθώς πρόκειται να αποτελέσει ακόμα μια ιστορική απόφαση που μπορεί να κρίνει όχι μόνο το μέλλον της χώρας, αλλά και τον μελλοντικό συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη.