Η Ευρώπη άλλαξε τους κανόνες για το ποιος πληρώνει το ΦΠΑ στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές μπας και περιορίσει τις απάτες τύπου carousel, περιόρισε τα ειδικά καθεστώτα- όπως για παράδειγμα στην Ελλάδα που καταργήθηκαν οι μειωμένοι συντελεστές στα νησιά- πασχίζει να απλοποιήσει τους κανόνες μήπως και «φρενάρει» τις συναλλαγές κάτω από το τραπέζι, πριμοδοτεί τις ηλεκτρονικές πληρωμές ως αντίβαρο στις «μαύρες» αγοραπωλησίες, αλλά το τελικό αποτέλεσμα είναι μάλλον απογοητευτικό.
Τους μήνες της πανδημίας, όταν δηλαδή οι ψηφιακές συναλλαγές ήταν ο κανόνας, η «τρύπα» στις εισπράξεις ΦΠΑ αντί να μικρύνει μεγάλωσε και υπολογίζεται ότι σε όλη την Ευρώπη έκαναν... φτερά περί τα 164 δισ ευρώ. Για την Ελλάδα δεν χρειάζονται πολλά σχόλια, καθώς τα 3 στα 10 ευρώ από τις δυνητικές εισπράξεις ΦΠΑ, κατέληξαν στις τσέπες των αετονύχηδων, κάτι που σημαίνει ότι το Κράτος άρα και οι φορολογούμενοι έχασαν 6- 7 δισ ευρώ. Και δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα κάθε χρόνο.
Η Ελλάδα έχει από τους υψηλότερους συντελεστές στην Ευρώπη, ωστόσο αυτό δεν μεταφράζεται σε ανάλογα έσοδα. Όπως αναδεικνύει πρόσφατη μελέτη του Taxfoundation, το πρόβλημα δεν είναι οι συντελεστές αλλά αφενός πόσο ευρεία είναι η βάση υπολογισμού του φόρου άρα πόσες πρέπει να είναι οι εξαιρέσεις αφετέρου πόσο δαιδαλώδες είναι το πλαίσιο, λειτουργώντας έτσι ως αντικίνητρο για συμμόρφωση των υπόχρεων.
Ο προβληματισμός αυτός δεν είναι νέος. Πλέον, φαίνεται ότι μπει για τα καλά στην ευρωπαϊκή ατζέντα, ως μια ακόμα παράμετρος των ενιαίων πολιτικών που πρέπει να εφαρμοστούν στη μετά- Covid εποχή. Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ουσιαστικά καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα: οι υψηλοί και οι πολλαπλοί συντελεστές ΦΠΑ είναι η βασική αιτία για την «τρύπα» στις εισπράξεις ΦΠΑ
Η Έκθεση δεν περιορίζεται στην καταγραφή του προβλήματος, αλλά πηγαίνει κι ένα βήμα παραπέρα. Διαπιστώνει ότι με την αντικατάσταση των μειωμένων φορολογικών συντελεστών από το βασικό συντελεστή ΦΠΑ, στο πλαίσιο ενός συστήματος ουδέτερου ως προς τα έσοδα, ο μέσος συντελεστής ΦΠΑ στην ΕΕ θα μπορούσε να μειωθεί κατά μέσο όρο 7 ποσοστιαίες μονάδες. Ειδικά όσον αφορά στην Ελλάδα, η μείωση θα μπορούσε να φτάσει στις 13 ποσοστιαίες μονάδες!
Η αποτελεσματικότερη εφαρμογή του πλαισίου δεν είναι αυτοσκοπός, σύμφωνα με τη λογική της Έκθεσης. Αντιθέτως, προκύπτει ότι το όφελος από τις διανεμητικές επιπτώσεις των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ είναι συχνά μάλλον μικρό, κάτι που βιώσαμε και στην περίοδο της πανδημίας, όταν η μείωση του ΦΠΑ σε συγκεκριμένα αγαθά κι υπηρεσίες δεν έφτασε ποτέ στις τσέπες των καταναλωτών, αλλά απλώς κάλυψε μέρος των απωλειών των επιχειρήσεων και των επαγγελματιών. Από την άλλη, το διαχειριστικό κόστος για τη διατήρηση αυτών των μειωμένων συντελεστών- πάντα κατά την Έκθεση- είναι συχνά μεγαλύτερο από ό,τι για τα άμεσα δημοσιονομικά μέσα (όπως άμεσες επιδοτήσεις ή εκπτώσεις φόρου), καθώς οι συντελεστές ΦΠΑ δεν επιτρέπουν τη στόχευση σε συγκεκριμένες εισοδηματικές κατηγορίες πολιτών.
Ελληνικές πηγές σχολίασαν ότι πρόκειται για μια συζήτηση εξαιρετικά πρώιμη, που έχει πολλά επιχειρήματα κι αντεπιχειρήματα, υπέρ της μιας ή της άλλης θεωρίας. Το ζητούμενο κατ’ αρχάς, παραμένει ο περιορισμός της φοροδιαφυγής, ειδικά στις συναλλαγές της καθημερινότητας…
