Βαρόμετρο η αγορά εργασίας για την επαγγελματική στέγη
Επιστροφή στο γραφείο ή διατήρηση και ένταση της τηλεργασίας; Επένδυση σε “πράσινους” επαγγελματικούς χώρους για μείωση των λειτουργικών δαπανών ή στροφή σε μικρότερα και αποκεντρωμένα επαγγελματικά ακίνητα;
Αυτά είναι τα δύο βασικά ερωτήματα, που θα κρίνουν εν πολλοίς τις εξελίξεις στην αγορά επαγγελματικής στέγης, σε μια συγκυρία όπου οι επιχειρήσεις βγαίνουν από τις έκτακτες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, αλλά βρίσκονται αντιμέτωπες με μια πρωτοφανή αύξηση των λειτουργικών τους δαπανών, κυρίως λόγω ηλεκτρικής ενέργειας.
Αναμφίβολα οι εξελίξεις στην Tesla, μετά το τελεσίγραφο του Ε. Μασκ στους εργαζόμενους για επιστροφή στους χώρους εργασίας, ταρακούνησαν για τα καλά τα νερά. Υπάρχουν, ωστόσο στοιχεία κι έρευνες που δείχνουν ότι η εργασία εξ αποστάσεως ήρθε για να μείνει. Μια τέτοια έρευνα είναι αυτή της Airbnb, που δείχνει αύξηση κατά 33% έναντι του 2019 στον αριθμό διαμονών στα καταλύματά της αυτό το καλοκαίρι, που υπερβαίνουν τις 28 ημέρες. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ένδειξη ότι οι ταξιδιώτες αξιοποιούν στο έπακρο τις ευέλικτες πολιτικές για την εξ αποστάσεως εργασία και είναι χαρακτηριστικό ότι οι αναζητήσεις στο Google, με τη φράση «μετακομίσεις στο εξωτερικό» αυξήθηκε ως όρος αναζήτησης κατά 1000% τον Απρίλιο.
Όπως αναφέρει το BNBnews, ο 1 στους 5 επισκέπτες της Airbnb χρησιμοποίησε την πλατφόρμα για να εργαστεί εξ αποστάσεως ενώ ταξίδευε πέρυσι. Η αναλογία αυτή αναμένεται να αυξηθεί φέτος. Μεταξύ των πιο δημοφιλών προορισμών για μακροχρόνιες διαμονές στην Airbnb το 2022 είναι πέντε πόλεις στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ στη λίστα των πιο δημοφιλών προορισμών βρέθηκε φέτος και η Λισαβόνα. Γενικά τα στοιχεία δείχνουν ότι περισσότεροι ταξιδιώτες επιζητούν να επιστρέψουν σε αστικούς προορισμούς για έναν συνδυασμό απομακρυσμένης εργασίας και ταξιδιού αναψυχής φέτος.
Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του Geoaxis για την αγορά επαγγελματικής στέγης, η νέα τάση για χρήση γραφείων ευέλικτης επιφάνειας και χρόνου δεν μπορεί να δείξει ακόμη την ποσοτική επίδρασή της στην πλευρά της ζήτησης, αν και λόγω πανδημίας βαίνει αυξανόμενος ο αριθμός από χρήστες που προτιμούν ευέλικτους χώρους παρά την μακροχρόνια μίσθωση γραφείων. Ήδη στην Αθήνα καταγράφονται τουλάχιστον 10 τέτοιοι χώροι ενώ και η πλατφόρμα Airbnb έχει εισέλθει στην συγκεκριμένη αγορά (ακόμη όχι στην Ελλάδα) σηματοδοτώντας μια πιθανά σημαντική μελλοντική αλλαγή στο περιβάλλον εργασίας.
Ο χειρισμός των “κόκκινων” δανείων από τις τράπεζες και τα funds που αγοράζουν πακέτα με εξασφαλίσεις σε ακίνητα αποτελεί παράγοντα που δύσκολα μπορεί να προβλεφθεί αναφορικά με την περαιτέρω αύξηση της προσφοράς, αν και το ποσοστό των γραφείων στα μέχρι σήμερα πωλημένα χαρτοφυλάκια είναι πολύ μικρό. Παρόλα αυτά, η βιαστική και μη καλά προγραμματισμένη προώθηση γραφείων στην ήδη “ρηχή” και προβληματική αγορά θα μπορούσε πράγματι να επιφέρει μια νέα πίεση στις τιμές.
Κατά τη Geoaxis, η μεγάλη αύξηση ενοικίων που καταγράφηκε το 2019-2021 στα υψηλών προδιαγραφών γραφεία αναμένεται να μην συνεχιστεί στον ίδιο ρυθμό καθώς πέρα από το σαφώς χειρότερο επιχειρηματικό κλίμα, τα Macros της Ελληνικής οικονομίας (αύξηση ΑΕΠ, δανεισμός, κόκκινα δάνεια, ανεργία, brain drain κ.α.) παραμένουν προβληματικά δίχως να βοηθάνε στην δημιουργία μιας στέρεης και αειφόρας ανάπτυξης. Η πορεία του πολέμου στην Ουκρανία και η συνέχιση της αύξησης στα κόστη κατασκευής και ενέργειας, σε συνδυασμό με τα δυσοίωνα μακροοικονομικά μεγέθη της Ελληνικής οικονομίας, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποτίμηση της μετα-covid εποχής, με μεγάλη δυσκολία πρόβλεψης της επόμενης ημέρας.
Ως γενική τάση, εκτιμάται πως οι διαφορετικές ταχύτητες στην αγορά των γραφείων θα συνεχίσουν και το 2022/2023, α) με περαιτέρω υποχώρηση στις αξίες για τα παλαιότερα γραφεία σε δευτερεύοντα σημεία, β) σταθεροποίηση για τα παλαιότερα γραφεία προβολής και γ) ανακοπή στο ρυθμό αύξησης αξιών στα μοντέρνα, πράσινα γραφεία, ανεξάρτητα θέσης