Ο γρίφος των παρεμβάσεων στον πρωτογενή τομέα

Παρεμβάσεις στο κόστος παραγωγής αλλά και στα κέρδη που «φουσκώνουν» τις τιμές από το χωράφι ως το ράφι.

Το ότι το υπουργείο Ανάπτυξης συμπεριέλαβε στα πρόσφατα μέτρα για τις ανατιμήσεις, την απαίτηση για «καθαρές» τιμές και στα νωπά προϊόντα, δεν είναι τυχαίο.

Από τα στοιχεία που έχουν στη διάθεση τους οι αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά κι από την εμπειρία των ίδιων των καταναλωτών, προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι οι τιμές βασικών ειδών διατροφής «φουσκώνουν» υπερβολικά μέχρι να φτάσουν από το χωράφι ως το ράφι.

Αντλώντας κανείς στοιχεία από την Eurostat και από τον ΟΚΑΑ μπορεί να διαπιστώσει ότι το πρόβλημα ξεκινά ήδη από το πρώτο στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή πριν καλά-καλά μεσολαβήσουν οι λιανέμποροι.

Για παράδειγμα, η τομάτα στο χωράφι το 2021 είχε 0,71 ευρώ και το 2022, μετά το ξέσπασμα της κρίσης, έφτασε στα 0,86 ευρώ. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι τελικές αυξήσεις κρατήθηκαν σε αυτά τα επίπεδα, καθώς η τιμή χονδρικής το Φεβρουάριο του 2022 είχε φτάσει στα 1,30 ευρώ, ενώ στη λιανική οι καταναλωτές αγόραζαν κοντά ή πάνω από τα 2 ευρώ. Κάτι αντίστοιχο παρατηρείται σε όλα τα νωπά φρούτα και λαχανικά.

Τιμές παραγωγού 2022 ανά κιλό (εντός παρένθεσης τιμές 2021) και τιμές χονδρικής

Πηγή: Eurostat και ΟΚΑΑ

Τομάτες: 0,86 ευρώ (0,71 ευρώ)

• Τον Φεβρουάριο του 2022 η χονδρική τιμή ήταν 1,30 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2023 η χονδρική τιμή ήταν 1,20 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2024 η χονδρική τιμή είναι 1,50 ευρώ

Μαρούλι: 0,87 ευρώ (0,73 ευρώ)

• Τον Φεβρουάριο του 2022 η χονδρική τιμή ήταν 0,60 ευρώ το κομμάτι
• Τον Φεβρουάριο του 2023 η χονδρική τιμή ήταν 0,38 ευρώ το κομμάτι
• Τον Φεβρουάριο του 2024 η χονδρική τιμή είναι 0,40 ευρώ το κομμάτι

Σπανάκι: 0,96 ευρώ (0,91 ευρώ)

• Τον Φεβρουάριο του 2022 η χονδρική τιμή ήταν 1,30 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2023 η χονδρική τιμή ήταν 0,90 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2024 η χονδρική τιμή είναι 1,80 ευρώ

Αγγούρια: 0,69 ευρώ (0,64 ευρώ)

• Τον Φεβρουάριο του 2022 η χονδρική τιμή ήταν 1,10 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2023 η χονδρική τιμή ήταν 1,80 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2024 η χονδρική τιμή είναι 1,60 ευρώ

Καρότα: 0,55 ευρώ (0,49 ευρώ)

• Τον Φεβρουάριο του 2022 η χονδρική τιμή ήταν 0,55 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2023 η χονδρική τιμή ήταν 0,60 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2024 η χονδρική τιμή είναι 0,75 ευρώ

Πατάτες: 0,63 ευρώ (0,485 ευρώ)

• Τον Φεβρουάριο του 2022 η χονδρική τιμή ήταν 0,60 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2023 η χονδρική τιμή ήταν 0,70 ευρώ
• Τον Φεβρουάριο του 2024 η χονδρική τιμή είναι 0,70 ευρώ

Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν δύο αβίαστα συμπεράσματα: Κατ’ αρχάς, το προφανές είναι ότι φρούτα και κηπευτικά φεύγουν πολύ πιο ακριβά από το χωράφι την τελευταία διετία, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για την τελική τιμή. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι ήδη από το στάδιο της χονδρικής, οι τιμές «φουσκώνουν» περαιτέρω, με αποτέλεσμα να φτάνουν στον καταναλωτή σε τιμές πολλαπλάσιες από το χωράφι. Ποιο είναι το ζητούμενο; παρεμβάσεις για τον περιορισμό των κερδών των μεσαζόντων.

Το κόστος παραγωγής

Το 2022 ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά. Η κρίση των πρώτων υλών ήρθε και «κούμπωσε» με την ενεργειακή κρίση, με αποτέλεσμα το πληθωριστικό σοκ στα τρόφιμα, που μπορεί να έχει αμβλυνθεί, αλλά σίγουρα οι τιμές δεν έχουν επιστρέψει εκεί που βρίσκονταν.

Εν αναμονή των στοιχείων για τον πληθωρισμό του Ιανουαρίου, ο απολογισμός του 2023 είναι πικρός, καθώς δείχνει εκρηκτικές αυξήσεις σε βασικά είδη διατροφής και μάλιστα από το πρώτο στάδιο, δηλαδή τις τιμές παραγωγού.

Τιμές παραγωγού (από Ιανουάριο ως Νοέμβριο 2023)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

• Φρούτα: +16%
• Κηπευτικά: +15%
• Ελαιόλαδο: +70%

Δικαιολογούνται άραγε αυτές οι ανατιμήσεις, από τη στιγμή που το κόστος παραγωγής έχει μειωθεί; Έχουν πιάσει τόπο οι μειώσεις ΦΠΑ σε ζωοτροφές και λιπάσματα; Πώς επηρεάζεται το κόστος παραγωγής, από τη «βουτιά» του φυσικού αερίου και του ρεύματος, που είχαν ανάψει «φωτιές» το 2022;

Κόστος παραγωγής (από Ιανουάριο ως Νοέμβριο 2023)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

• Ενέργεια: -3,9% (αλλά από Ιανουάριο 2022: +16%)
• Λιπάσματα: -15,5% (αλλά από Ιανουάριο 2022: +29,4%)
• Ζωοτροφές: -8,9% (αλλά από Ιανουάριο 2022: +10,7%)

Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν δύο βασικά συμπεράσματα:

1) οι τιμές παραγωγού εξακολουθούν να αυξάνονται παρά τη μείωση του κόστους παραγωγής

2) αν και το κόστος παραγωγής έχει υποχωρήσει, παραμένει πολύ υψηλότερο από τα προ κρίσης επίπεδα. Ποιο είναι το ζητούμενο; μια ακόμα παρέμβαση ειδικά στο κόστος της ενέργειας.