Στενά Ορμούζ: Γιατί είναι τόσο σημαντικό για το παγκόσμιο εμπόριο εάν κλείσουν

Το Ιράν άφησε πρόσφατα ανοικτό το ενδεχόμενο να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, σύμφωνα με το ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων IRINN, το οποίο επικαλέστηκε τον συντηρητικό βουλευτή Ισμαΐλ Κοσαρί, καθώς η σύγκρουση με το Ισραήλ εντείνεται.

Μια τέτοια κίνηση θα εκτόξευε τις τιμές του πετρελαίου και θα αύξανε τον κίνδυνο επέκτασης του πολέμου, όπως αναφέρει το Al Jazeera. Τι είναι, όμως, αυτός ο στρατηγικός θαλάσσιος δίαυλος και γιατί είναι κρίσιμος για το παγκόσμιο εμπόριο;

«Το πιο σημαντικό σημείο διέλευσης πετρελαίου παγκοσμίως»

Τα Στενά του Ορμούζ αποτελούν τη μοναδική θαλάσσια είσοδο προς τον Περσικό Κόλπο. Χωρίζουν το Ιράν από το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ συνδέουν τον Περσικό Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν και τη Θάλασσα της Αραβίας στον Ινδικό Ωκεανό.

Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ενεργειακής Πληροφόρησης των ΗΠΑ (EIA), περίπου το 20% της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου διακινείται μέσω των στενών, τα οποία περιγράφονται ως το «πιο σημαντικό σημείο διέλευσης πετρελαίου παγκοσμίως». Στο στενότερο σημείο τους έχουν πλάτος 33 χλμ., αλλά οι ναυτιλιακές λωρίδες είναι ακόμα πιο περιορισμένες, κάτι που τις καθιστά ευάλωτες σε επιθέσεις ή απειλές αποκλεισμού.

Κρίσεις στο παρελθόν

Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν–Ιράκ (1980-1988), στον οποίο σκοτώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, και οι δύο πλευρές στοχοποίησαν εμπορικά πλοία στον Κόλπο, σε έναν «Πόλεμο των Τάνκερς», αλλά τα Στενά του Ορμούζ δεν έκλεισαν ποτέ ολοκληρωτικά.

Πιο πρόσφατα, το 2019, τέσσερα πλοία δέχθηκαν επίθεση κοντά στα στενά, στα ανοιχτά του Φουτζάιρα στα ΗΑΕ, εν μέσω αυξημένης έντασης μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν κατά την πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ. Η Ουάσιγκτον κατηγόρησε την Τεχεράνη, η οποία όμως αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη.

Διαβάστε επίσης: Πώς η σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν θα μπορούσε να επηρεάσει τις τιμές της ενέργειας -Φόβοι των αναλυτών για ενεργειακό σοκ

Η στοχοποίηση θαλάσσιων διόδων αποτελεί διαχρονικά μέσο πίεσης σε περιόδους κρίσεων. Από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, οι Χούθι της Υεμένης επιτίθενται σε πλοία στα Στενά Μπαμπ αλ-Μαντέμπ, στην άλλη είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας.

Αν και οι επιθέσεις αυτές επηρεάζουν το παγκόσμιο εμπόριο, τα πλοία μπορούν να παρακάμψουν την Ερυθρά Θάλασσα μέσω της Αφρικής — πιο μακρύς αλλά ασφαλέστερος δρόμος. Δεν υπάρχει όμως καμία εναλλακτική για τη ναυτιλία που εξέρχεται από τον Περσικό Κόλπο, πέρα από τα Στενά του Ορμούζ. Ακόμη και χώρες που δεν εισάγουν πετρέλαιο από τον Κόλπο θα επηρεαστούν, εφόσον το κλείσιμο προκαλέσει κατακόρυφη αύξηση στην τιμή του βαρελιού διεθνώς.

Παρά την απειλή του Ιρανού βουλευτή, δεν είναι σαφές αν η Τεχεράνη έχει τη δυνατότητα ή τη βούληση να κλείσει πραγματικά τα Στενά. Μια τέτοια ενέργεια πιθανόν θα προκαλούσε άμεση αντίδραση από τις ΗΠΑ, που διατηρούν στρατιωτική παρουσία στην περιοχή.

Ύστερα από τις επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν την Παρασκευή, με στόχους στρατιωτικούς ηγέτες, βάσεις και πυρηνικές εγκαταστάσεις, η Τεχεράνη απάντησε με εκατοντάδες βαλλιστικούς πυραύλους.

Οι ΗΠΑ συνέδραμαν στην κατάρριψη των πυραύλων, αλλά δεν εξαπέλυσαν άμεση επίθεση κατά του Ιράν και αρνήθηκαν συμμετοχή στις ισραηλινές επιχειρήσεις. Το Ιράν, από την πλευρά του, δεν έχει στοχεύσει αμερικανικά συμφέροντα ή στρατεύματα στην περιοχή.

Πλήγμα και για τις ΗΠΑ σε περίπτωση που κλείσουν τα Στενά

Ωστόσο, το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ θα είχε σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις για τις ΗΠΑ και ενδέχεται να προκαλέσει στρατιωτική απάντηση από τον Τραμπ. Αν και η κίνηση δεν θεωρείται άμεση, οι δηλώσεις του Κοσαρί καταδεικνύουν ότι το Ιράν δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να αξιοποιήσει τη θαλάσσια διέλευση ως μοχλό πίεσης.

Τον Απρίλιο του 2024, οι ιρανικές δυνάμεις κατέλαβαν πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων κοντά στα Στενά, μετά από ισραηλινό πλήγμα στο προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό. Ακολούθησαν περιορισμένες ανταλλαγές πληγμάτων μεταξύ των δύο χωρών, που αποτέλεσαν την πιο σοβαρή απευθείας στρατιωτική σύγκρουση μέχρι σήμερα.