«Καμπανάκι» από το Ελεγκτικό Συνέδριο για τις απορροφήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης

«Και τώρα τρέχουμε», είναι αυτό που ακούγεται κυρίως στους διαδρόμους του υπουργείου Οικονομικών, γιατί αν κρίνει κανείς από τις επιδόσεις των υπολοίπων υπουργείων, το στοίχημα της απορρόφησης των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, μοιάζει επίφοβο.

Εδώ και μήνες η Κομισιόν έχει ξεκαθαρίσει προς όλα τα κράτη- μέλη ότι δεν τίθεται ζήτημα παράτασης του Ταμείου Ανάκαμψης κι ως εκ τούτου ό,τι έχει να γίνει, θα πρέπει να γίνει ως το τέλος του καλοκαιριού του 2026. Και κάπως έτσι, η Αθήνα καλείται να καλύψει μέσα στους επόμενους μήνες πάνω από 180 ορόσημα, για να μπορέσει να διεκδικήσει περί τα 12,5 δισ ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια, δηλαδή το 35% του συνολικού “πακέτου”, που της αναλογεί. Κι αν υποθέσει κανείς ότι αυτό το στοίχημα μπορεί να κερδηθεί, το ερώτημα που μένει να αιωρείται είναι πόσα αυτά τα κονδύλια απορροφώνται

Οι απορροφήσεις

Εξαρχής είχαν εκφραστεί επιφυλάξεις για το κατά πόσο ακόμα και οι χώρες με άρτιους κρατικούς μηχανισμούς, μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτητικές διαδικασίες και στα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, ενώ πολλοί στις Βρυξέλλες- και όχι μόνο- έβαζαν στοίχημα για το αν ειδικά η Ελλάδα θα καταφέρει να ξεπεράσει τα εμπόδια της χαώδους γραφειοκρατίας. Ευτυχώς, η Ελλάδα μέχρι τώρα έχει καταφέρει να διαψεύσει τις Κασσάνδρες ως προς την κάλυψη των οροσήμων και τις εκταμιεύσεις των δόσεων, ωστόσο η απορρόφηση αυτών των πόρων είναι μια άλλη συζήτηση.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο, στη Έκθεση του για τον Ισολογισμό του Κράτους για το 2024, δεν αφήνει πολλά περιθώρια παρερμηνειών στο κατά πόσο τα κονδύλια που εισρέουν πιάνουν τόπο. Από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν, προκύπτει ότι το σύνολο των έργων, για τα οποία οι αποφάσεις ένταξης εκδόθηκαν έως και το έτος 2024, ανέρχεται σε 840, εκ των οποίων 792 με οικονομικό αντικείμενο συνολικού προϋπολογισμού 25,28 δις ευρώ. Το ποσοστό υλοποίησης του οικονομικού αντικειμένου των έργων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης συνολικά ανέρχεται σε 34,17%, με το μεγαλύτερο ποσοστό να εντοπίζεται στο Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού (60,87%) και το χαμηλότερο στο Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (5,31%). Το ποσοστό υλοποίησης του Υπουργείου Εξωτερικών ήταν μηδενικό!

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, μόλις 48 έργα με οικονομικό αντικείμενο είχαν ημερομηνία ολοκλήρωσης μέχρι 31/12/2024, ενώ για τα υπόλοιπα 744 η ημερομηνία λήξης τους εκτείνεται στα έτη 2025 (459 έργα) και 2026 (285 έργα). Σύμφωνα με τα στοιχεία προϋπολογισμού και πληρωμών ανά έργο που λήφθηκαν από την Υπηρεσία Συντονισμού, με βάση τη λήξη των έργων, κατά τη διετία 2025 – 2026 πρέπει να υλοποιηθούν έργα αξίας 16,6 δις ευρώ, εκ των οποίων τα 6,7 δις ευρώ εντός του 2025.

Οι καθυστερήσεις και τα εμπόδια

Όπως επισημαίνει το Ελεγκτικό Συνέδριο, για τις καθυστερήσεις στην επίτευξη οροσήμων που σχετίζονται με την υλοποίηση των έργων, προβάλλονται ως αιτίες:

• πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία που απαιτείται για την ψήφιση των απαιτούμενων νόμων (Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης)
• εμπλοκές στις αδειοδοτήσεις που απαιτούντο για την κατασκευή και επέκταση κτηρίων
• καθυστερήσεις στην έναρξη αλλά και την ολοκλήρωση των διαγωνιστικών διαδικασιών, λόγω άσκησης ένδικων μέσων και προδικαστικών προσφυγών (Υπουργείο Ανάπτυξης)
• χρονοβόρες διαδικασίες αναφορικά με απαλλοτριώσεις, Οργανισμούς Κοινής Ωφελείας και Υπηρεσίες αρχαιολογίας
• αιτήματα παράτασης από τους αναδόχους για την οριστικοποίηση των συμβάσεων, λόγω της πολυπλοκότητας και του μεγέθους των έργων (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
• ανάγκη συντονισμού πολλών φορέων και υπηρεσιών για τον σχεδιασμό των διαδικασιών και τη διαχείριση των τεχνικών απαιτήσεων
• περιορισμένο ενδιαφέρον από δικαιούχους (Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας).

Όσο για τις αιτίες των υστερήσεων στις πληρωμές των έργων που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης αναφέρονται η αναμονή οριστικοποίησης ελέγχων δαπανών από ανεξάρτητο ελεγκτή, η καθυστέρηση της ολοκλήρωσης διαγωνισμών ή η κήρυξη αυτών ως άγονων (Υπουργείο Ανάπτυξης), η καθυστέρηση υπογραφής των εκτελεστικών συμβάσεων με αποτέλεσμα τη μετατόπιση του χρονοδιαγράμματος ολοκλήρωσης των έργων (Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού), αλλά και η μη έγκριση αιτημάτων πληρωμών (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων) και η καθυστέρηση στην αποστολή δικαιολογητικών για την εκκαθάριση των δαπανών (Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας).