Η Κομισιόν «μετρά» το ελληνικό φορολογικό σύστημα: Εύσημα για την ψηφιοποίηση των φορολογικών διαδικασιών -Αγκάθι οι φοροαπαλλαγές
Κάθε χρόνο, περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια ευρώ σε φορολογικά έσοδα χάνονται στην ΕΕ με τη μορφή φορολογικών «κενών», δηλαδή εσόδων που θα μπορούσαν να εισπραχθούν από τις κυβερνήσεις, αλλά δεν εισπράττονται.
Όπως παρατηρεί η Έκθεση της Κομισιόν, με τίτλο Mind the Gap, πρόκειται για χρήματα που δεν μπορούμε να χάσουμε, καθώς η οικονομία της ΕΕ αντιμετωπίζει σημαντικές επενδυτικές ανάγκες για την ενίσχυση των αμυντικών της δυνατοτήτων, για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, καθώς και για την αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητάς της. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι το φορολογικό σύστημα παρέχει τα κατάλληλα κίνητρα για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές παρά τις δύσκολες γεωπολιτικές συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών εντάσεων.
Τι γίνεται, όμως, στην Ελλάδα, που μέχρι πρότινος πρωταγωνιστούσε στις απώλειες ΦΠΑ, αλλά πλέον έχει βάλει πλώρη για να καλύψει τη διαφορά με την υπόλοιπη Ευρώπη; Αν και η Έκθεση της Κομισιόν δεν έχει επικαιροποιημένα στοιχεία, αναδεικνύει την εντυπωσιακή μείωση των απωλειών εσόδων, «φωτογραφίζοντας» την ψηφιοποίηση των φορολογικών διαδικασιών και ελέγχων, που εν τέλει απέδωσαν πάνω από 2 δισ ευρώ ετήσιο καθαρό κέρδος από την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής.
Τα θετικά και τα αγκάθια
Σύμφωνα με την Έκθεση, τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει εφαρμόσει μια στρατηγική ψηφιοποίησης στη φορολογική διοίκηση με ένα ευρύ φάσμα εργαλείων που αναγνωρίζονται ως βέλτιστες πρακτικές. Αυτά περιλαμβάνουν τη δημιουργία του συστήματος myDATA (οι επιχειρήσεις πρέπει να αποστέλλουν τα τιμολόγια ψηφιακά στη φορολογική διοίκηση) για ελέγχους σε πραγματικό χρόνο και ανίχνευση απάτης, ηλεκτρονική τήρηση βιβλίων και ηλεκτρονική τιμολόγηση, αυτοματοποιημένους ελέγχους (για παράδειγμα, οι συναλλαγές της Airbnb παρακολουθούνται με τη χρήση έξυπνων εργαλείων για τον εντοπισμό αδήλωτων εισοδημάτων).
Αυτά συμπληρώνονται από πιο δημιουργικά ψηφιακά εργαλεία, όπως η «εφαρμογή e-appodixi», όπου οι πολίτες μπορούν να επαληθεύουν αποδείξεις, να αναφέρουν φορολογικές παραβάσεις (ανώνυμα ή ονομαστικά) και να κερδίζουν έως 3.000 ευρώ για επιβεβαιωμένες αναφορές. Υπάρχει επίσης ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης για τον γεωγραφικό εντοπισμό πισινών που δεν έχουν δηλωθεί για φορολογικές υποχρεώσεις.
Στα θετικά και ότι η Ελλάδα- έστω με καθυστέρηση- έχει αναπτύξει εκτεταμένες δυνατότητες παροχής πρόσβασης σε πληροφορίες και ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών στους φορολογούμενους, οι οποίες ενθαρρύνουν την εθελοντική συμμόρφωση.
Υπάρχουν, όμως και αγκάθια. Όπως επισημαίνει η Κομισιόν, η Ελλάδα έχει πολύ μεγάλο αριθμό φορολογικών δαπανών με σημαντικό δημοσιονομικό αντίκτυπο. Αν και είναι θετικό το γεγονός ότι η Ελλάδα διαθέτει ολοκληρωμένη αναφορά σχετικά με τις φορολογικές δαπάνες, επί του παρόντος δεν διαθέτει μηχανισμό για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των φοροαπαλλαγών της από άποψη κόστους. Επί της ουσίας, οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών συμπλέουν με τις κατά καιρούς επισημάνσεις ακόμα και του Διοικητή της ΤτΕ, που έχει ζητήσει επαναξιολόγηση των υφιστάμενων φοροαπαλλαγών, ενώ δεν είναι μυστικό ότι διεθνείς οργανισμοί σημειώνουν σε κάθε ευκαιρία πως η κοινωνική πολιτική δεν γίνεται με φοροαπαλλαγές, αλλά με απευθείας και στοχευμένες εισοδηματικές ενισχύσεις.
Ως αγκάθι χαρακτηρίζεται και το ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να επιταχύνει τη θέσπιση μιας επίσημης στρατηγικής συμμόρφωσης για την αξιολόγηση των σημαντικότερων κινδύνων συμμόρφωσης που έχουν εντοπιστεί στο φορολογικό σύστημα (συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων για τη συμμόρφωση με τον ΦΠΑ) και του τρόπου με τον οποίο η φορολογική διοίκηση προτίθεται να ανταποκριθεί στους κινδύνους φορολογικής συμμόρφωσης. Για παράδειγμα, η στρατηγική θα μπορούσε να βασίζεται στα αποτελέσματα των μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου σχετικά με τη λειτουργία των διαδικασιών διαχείρισης του ΦΠΑ και σε τακτική επανεξέταση της αποτελεσματικότητας του συστήματος κυρώσεων για καθυστερημένη υποβολή και/ή καθυστερημένη πληρωμή. Επιπλέον, η αύξηση του προσωπικού που ασχολείται με τον έλεγχο, τις έρευνες και άλλες λειτουργίες επαλήθευσης (το οποίο είναι επί του παρόντος πολύ περιορισμένο) θα μπορούσε να ενισχύσει την εφαρμογή της στρατηγικής.
Οι αριθμοί που καίνε
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τα στοιχεία- παρά το ότι δεν είναι επικαιροποιημένα- που δείχνουν τον κοινωνικό αντίκτυπο του ελληνικού φορολογικού συστήματος. Είναι ενδεικτικό ότι μειώνει την εισοδηματική ανισότητα σε πολύ μικρότερο βαθμό από τον μέσο όρο της ΕΕ το 2023, παρά την προοδευτική φορολογία της εργασίας.
Με 31,8%, η Ελλάδα είχε το 2024 δείκτη Gini για το ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (29,3%). Η επίδραση του φορολογικού και κοινωνικού συστήματος στη μείωση της συγκέντρωσης εισοδήματος στην Ελλάδα είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ (4,5 ποσοστιαίες μονάδες το 2023, σε σύγκριση με τον μέσο όρο 7,7 ποσοστιαίες μονάδες στην ΕΕ).