Μελέτη ΔΝΤ: Στα «ρετιρέ» της παραοικονομίας η Ελλάδα
Πολύ πάνω από το μέσο όρο της Ευρώπης κυμαίνεται η παραοικονομία στην Ελλάδα, όπως φαίνεται από τα στοιχεία για τις αιτίες, τις συνέπειες και το μέγεθος της παραοικονομίας (shadow economy) στην Ευρώπη.
Καταγράφοντας το μέγεθος του προβλήματος της παραοικονομίας, το ΔΝΤ σημειώνει στην Ευρώπη έχει μεγάλος εύρος, καθώς κυμαίνεται από λιγότερο του 10% και ξεπερνά το 40%. Στις αποκαλούμενες «αναπτυγμένες» χώρες της Ε.Ε., η παραοικονομία διαμορφώνεται στο 10-20% κατά μέσο όρο, ενώ στις «αναδυόμενες» χώρες ο δείκτης ανεβαίνει στο 30-35%. Πού βρίσκεται η Ελλάδα; Στα επίπεδα του 30%, απέχοντας για μια ακόμα φορά από τους δείκτες του «σκληρού» πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το άλλο πρόβλημα, ειδικά για την περίπτωση της Ελλάδας, είναι ότι βρίσκεται μεταξύ των- λίγων- κρατών, όπου η παραοικονομία διευρύνεται σταθερά από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, ενώ συν τοις άλλοις δεν δείχνει να ακολουθεί την τάση άλλων χωρών, που είδαν την παράοικονομία τους να ενισχύεται τη διετία 2008- 2010, αλλά να υποχωρεί μετά στα προ κρίσης επίπεδα. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της μελέτης του ΔΝΤ, το 2000 η παραοικονομία στην Ελλάδα διαμορφωνόταν στο 28,1% του ΑΕΠ, το 2008 είχε διευρυνθεί στο 31% και το 2016 στο 30,2%.
Αν και η μελέτη δεν επεκτείνεται σε συμπεράσματα και προτάσεις για κάθε χώρα ξεχωριστά, οι γενικές διαπιστώσεις ταιριάζουν «γάντι» στην περίπτωση της Ελλάδας. Κατ’ αρχάς, όσο μεγαλύτερη έκταση έχουν οι «γκρίζες» οικονομικές δραστηριότητες, τόσο αδυνατίζουν τα δημόσια έσοδα κι όσο διευρύνεται το «κενό» στους φόρους, τόσο περιορίζονται οι πόροι για την ενίσχυση του Κοινωνικού Κράτους, της Υγείας, της Παιδείας. Επιπλέον, όσο μεγαλύτερη είναι η παραοικονομία, τόσο μεγαλύτερα είναι τα κίνητρα για τις επιχειρήσεις να παραμένουν σε μικρό μέγεθος έτσι ώστε να περνάνε κάτω από τα «ραντάρ» των ελεγκτικών οργάνων, ενώ είναι προφανές ότι πάει… περίπατο η όποια επένδυση των επιχειρήσεων στις νέες τεχνολογίες, με αρνητικές επιπτώσεις και στην παραγωγικότητα.
Προφανή είναι και τα αποτελέσματα στην αγορά εργασίας. Από τη μια αλλοιώνονται όλα τα στατιστικά στοιχεία, με βάση τα οποία σχεδιάζονται και εφαρμόζονται στρατηγικές για την απασχόληση, από την άλλη ενισχύεται η «στρατιά» των κακοπληρωμένων, ανειδίκευτων και ανασφάλιστων εργαζομένων.
Η χαμηλή ποιότητα των θεσμών, τα γραφειοκρατικά εμπόδια, μονοπώλια και ολιγοπώλια, η διαφθορά στη δημόσια διοίκηση, η βαριά φορολογία σε συνδυασμό με την αδύναμη εφαρμογή της, είναι τα βασικά αίτια για την έκταση της παραοικονομίας. Εκεί βρίσκονται και τα «κλειδιά» για τον περιορισμό του φαινομένου, ενώ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ειδική αναφορά της μελέτης του ΔΝΤ στις θετικές επιπτώσεις από την ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Υπολογίζεται ότι μια αύξηση των e-πληρωμών κατά 10% μεσοσταθμικά για τέσσερα χρόνια, μπορεί να περιορίσει την παραοικονομία κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες.