Εισοδήματα 35 δισ ευρώ στη «γκρίζα» ζώνη της οικονομίας
Το μόνιμο όφελος των 2 δισ ευρώ από το μέτωπο της φοροδιαφυγής είναι ευπρόσδεκτο. Πλην όμως δεν είναι αρκετό, αν λάβει κανείς υπόψιν το μέγεθος των εισοδημάτων, που παραμένουν στη «γκρίζα» ζώνη της οικονομίας.
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας είπε λίγο ως πολύ γνωστά πράγματα, αλλά προκάλεσε σοκ. Τι είπε ο Γ. Στουρνάρας; Ότι η παραοικονομία στη χώρα μας υπολογίζεται γύρω στα 70 δισ ευρώ, κάτι που σημαίνει πρακτικά ότι με μια αναγωγή στους μέσους συντελεστές φορολόγησης, η φοροδιαφυγή προσδιορίζεται γύρω στα 15 δισ ευρώ στην καλλίτερη περίπτωση.
Με φόντο τα νεώτερα στοιχεία από την Κομισιόν για τη δραστική μείωση του «κενού» ΦΠΑ κατά 11,7 μονάδες σε σχέση με το pick του 2018, αλλά και την ανταλλαγή δεδομένων με τους Ευρωπαίους τεχνοκράτες για την απόδοση όλων αυτών των ψηφιακών «εργαλείων» που έχει ενεργοποιήσει η ΑΑΔΕ, ο Κ. Πιερρακάκης αποκάλυψε ότι νέες μετρήσεις του ΔΝΤ δείχνουν ότι η σκιά της «γκρίζας» οικονομίας έχει περιοριστεί. Συγκεκριμένα, μιλώντας στο συνέδριο του ΟΤ, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας ανέφερε ότι η παραοικονομία έχει μειωθεί κάτω από το 15% του ΑΕΠ, δηλαδή στο μισό από τα επίπεδα που βρισκόταν στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν.
Προφανώς και αυτή η μείωση είναι ένα θετικό μήνυμα, ωστόσο αν αναλύσει κανείς τι σημαίνουν αυτά τα ποσοστά θα διαπιστώσει πως ούτε λίγο ούτε πολύ, περί τα 35 δισ ευρώ παραμένουν «γκριζαρισμένα»! Κάνοντας αναγωγή στους μέσους συντελεστές, μπορεί να πει κανείς ότι τα κρατικά ταμεία χάνουν ετησίως τουλάχιστον 7 δισ ευρώ, σε μια συγκυρία που αναζητούνται «παράθυρα» στους νέους δημοσιονομικούς κανόνες για να ενισχυθούν σε μόνιμη βάση τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
Η παραοικονομία
Η παραοικονομία στην Ελλάδα είναι ένα ζήτημα διαχρονικό και είναι αντικείμενο μελέτης εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Διεθνούς Διαφάνειας , εάν η Ελλάδα είχε περιορίσει αποτελεσματικά την παραοικονομία τα χρόνια πριν την ύφεση, ενσωματώνοντας την στην επίσημη οικονομία, θα αντιμετώπιζε μία ηπιότερη και μικρότερης διάρκειας κρίση χρέους.
Συγκεκριμένα, εάν οι προσπάθειες περιορισμού της παραοικονομίας είχαν ξεκινήσει από το 2006, υπολογίζεται ότι ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ θα ήταν είτε 79,8% είτε 112,2%, ανάλογα με το βαθμό ενσωμάτωσης της παραοικονομίας στην επίσημη οικονομία, αντί του 144,9%, όπως διαμορφώθηκε το 2010. Εάν η προσπάθεια ξεκινούσε πριν από το 2006, η επίδραση θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη.
Η πιο πρόσφατη εκτίμηση των Kelmanson et al. (2021), μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, τοποθετούσε το μέγεθος της παραοικονομίας της Ελλάδας κοντά στο 29,5% του ΑΕΠ, για την εικοσαετία 2000-2019. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά μέσο όρο, το ποσοστό αυτό κυμαίνεται μεταξύ 15 και 25% του ΑΕΠ. Στις ανεπτυγμένες Ευρωπαϊκές χώρες, κυμαίνεται από 15 έως 20%. Συμπέρασμα; Το μέγεθος της παραοικονομίας στην Ελλάδα προσεγγίζει αντίστοιχα μεγέθη αναπτυσσόμενων οικονομιών, τα οποία ανέρχονται, κατά μέσο όρο, στο 30% με 40% του ΑΕΠ.
Υπάρχει, επίσης, μία ευρεία συζήτηση στην εμπειρική και όχι μόνο βιβλιογραφία, σχετικά με τα βαθύτερα αίτια που οδηγούν τους Έλληνες στις δραστηριότητες της ανεπίσημης οικονομίας. Το μεγαλύτερο μέρος της βιβλιογραφίας υποστηρίζει ότι η παραοικονομία στην Ελλάδα ωθείται κυρίως από θεσμικούς παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες θεωρούνται η δομή και η αποτελεσματικότητα του φορολογικού συστήματος, η ανεπαρκής ελεγκτική δραστηριότητα, η διαφθορά, η γραφειοκρατία κ.α. Πολλοί συγγραφείς, επίσης, συνδέουν αυτούς τους παράγοντες με την κουλτούρα των Ελλήνων και εντοπίζουν σημαντική επιρροή στο μέγεθος της παραοικονομίας.
Προφανώς και το φαινόμενο δεν είναι ελληνικό. Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ), πάνω από το μισό του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού απασχολείται σε άτυπη εργασία. Το ΔΝΤ αναφέρει ότι το 60% του συνόλου των εργαζομένων εμπλέκεται σε μη ρυθμιζόμενες θέσεις εργασίας. Αυτό ανέρχεται σε περίπου δύο δισεκατομμύρια εργαζόμενους που απασχολούνται σε άτυπες θέσεις εργασίας και τέσσερις στις πέντε επιχειρήσεις δεν είναι επίσημα εγγεγραμμένες.