Ανάλυση: Στεγαστική κρίση και δημογραφικό, κρίκοι της ίδιας αλυσίδας
Στην Ελλάδα του 2025 η στέγαση, η υπογεννητικότητα και το ευρύτερο δημογραφικό πρόβλημα δεν αποτελούν τρεις ξεχωριστές προκλήσεις. Αποτελούν μία ενιαία δομική κρίση που ξεκινά από την αδυναμία των νέων να εξασφαλίσουν κατοικία και καταλήγει σε μια άμεση απειλή για το μέλλον της χώρας.
Η BluPeak Estate Analytics επισημαίνει ότι η στέγη βρίσκεται πλέον στο κέντρο της συζήτησης για τη δημογραφική μας επιβίωση, καθώς η πρόσβαση σε προσιτή κατοικία λειτουργεί ως βασική προϋπόθεση για την οικογενειακή διαμόρφωση και τη συνοχή της κοινωνίας.
Η Ελλάδα βιώνει σήμερα τη σοβαρότερη στεγαστική κρίση των τελευταίων 30 ετών. Παρότι διαθέτει εκατομμύρια κατοικίες, μεγάλο μέρος τους παραμένει κλειστό ή ακατάλληλο για κατοίκηση. Η απότομη άνοδος των τιμών, η πίεση που ασκούν οι βραχυχρόνιες μισθώσεις και η απουσία συστηματικής πολιτικής κοινωνικής κατοικίας έχουν ως αποτέλεσμα οι νέοι να δαπανούν πάνω από το 50% του εισοδήματός τους στο ενοίκιο και να παραμένουν εξαρτημένοι από την πατρική στέγη ακόμη και μετά τα 30 έτη. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού βρίσκεται σε στεγαστική επισφάλεια ή σε συνθήκες αποκλεισμού. Η στέγη που θα έπρεπε να λειτουργεί ως βασικό θεμέλιο ανεξαρτησίας μετατρέπεται σε εμπόδιο ζωής και βασική αιτία αναβολής των προσωπικών επιλογών.
Η οικογενειακή δημιουργία επηρεάζεται άμεσα από τις στεγαστικές πιέσεις. Νέοι άνθρωποι που διατηρούν σταθερές σχέσεις ή έχουν επαγγελματική πορεία δεν μπορούν να προχωρήσουν στην απόκτηση παιδιών όχι λόγω επιλογής, αλλά λόγω αδυναμίας. Η έλλειψη σταθερής και επαρκούς κατοικίας, η απουσία προβλεψιμότητας στο οικονομικό τους μέλλον και η αδυναμία διαμόρφωσης ενός περιβάλλοντος ασφάλειας οδηγούν πολλούς στην αναβολή ή την εγκατάλειψη της σκέψης για οικογένεια. Η στάση αυτή δεν συνδέεται με τάσεις ατομικισμού αλλά με έναν ουσιαστικό οικονομικό περιορισμό που επηρεάζει το σύνολο της νέας γενιάς.
Για πρώτη φορά κάτω από τις 70.000 γεννήσεις το 2024
Το δημογραφικό αποτύπωμα αυτής της κρίσης είναι πλέον απόλυτα μετρήσιμο. Το 2008 η Ελλάδα κατέγραψε περίπου 118000 γεννήσεις ενώ το 2023 οι γεννήσεις έπεσαν στις 72300. Το 2024 η χώρα βρέθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία κάτω από τις 70000 γεννήσεις με 68467 παιδιά. Μέσα σε 15 χρόνια η μείωση ξεπερνά το 38% και ο δείκτης γονιμότητας παραμένει στο 1,3 παιδιά ανά γυναίκα πολύ χαμηλότερα από το όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού. Η Ελλάδα γερνά και συρρικνώνεται ταυτόχρονα και οι επιπτώσεις δεν αφορούν μόνο το ασφαλιστικό. Επηρεάζουν την οικονομική δυναμική, τη βιωσιμότητα των τοπικών κοινωνιών και την ανθεκτικότητα της χώρας στο μέλλον.
Η BluPeak Estate Analytics τονίζει ότι η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς μια συνεκτική πολιτική στέγασης. Μόνο η πρόσβαση σε προσιτή και βιώσιμη κατοικία μπορεί να δημιουργήσει το περιβάλλον μέσα στο οποίο οι νέοι θα αισθανθούν έτοιμοι να σχεδιάσουν οικογένεια. Απαιτείται ξεκάθαρη στρατηγική που να περιλαμβάνει την καταγραφή και αξιοποίηση κενών ή ανενεργών ακινήτων, την ενεργοποίηση προγραμμάτων κοινωνικής κατοικίας για νέους και οικογένειες, την ενίσχυση της μακροχρόνιας μίσθωσης και την παροχή φορολογικών κινήτρων για την ανακαίνιση παλαιών κατοικιών.
Σε πρόσφατη αναφορά του ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank Φωκιών Καραβιάς τόνισε ότι το δημογραφικό επηρεάζει κάθε πτυχή της οικονομικής ζωής. Σύμφωνα με τις προβολές στο τέλος του αιώνα το ΑΕΠ της Ελλάδας ενδέχεται να είναι 31% μικρότερο από το επίπεδο του 2019 εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού ακόμη και υπό ένα μετριοπαθές σενάριο. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται μόνο περισσότερα παιδιά. Χρειάζεται ένα σύστημα που να μπορεί αν υποδεχτεί την δημιουργία οικογένειας. Και αυτό ξεκινά από ένα σπίτι και τη διαμόρφωση οργανωμένης στεγαστικής πολιτικής.